آثار فرهنگی اجتماعی و روانی فناوری اطلاعات روی انسان/ویژگیهای تاثیر اجتماعی فناوری رایانه
| فناوری اطلاعات وآموزش از راه دور در یک کشور آفریقایی | تفاوت فرهنگی در استفاده از منسجرها در آسیا و آمریکای شمالی | آثار منفی فناوری اطلاعات بر سلامت روانی کارکنان |
| آثار فرهنگی اجتماعی و روانی فناوری اطلاعات روی انسان |
چکیده ویرایش
تمام کاربران حرفه‌ای رایانه بر تأثیر قابل توجه آن بر جامعه توافق دارند. در این مقاله سعی بر آن است تا ویژگی‌هایی از فناوری رایانه را که در مرکز توجه این تأثیر قرار دارند مورد بررسی قرار دهیم. این بدان مفهوم است که این فهرست نقطه کانونی در مرکز تغییرات لازم در طراحی جدید فناوری است با این امید که فناوری‌های جدید باعث کاهش اثرات بالقوه منفی در جامعه انسانی گردند.
مقدمه ویرایش
رشته‌هایی که با رایانه‌ها و مسائل اجتماعی آنها مربوط می‌شود بیش از هر چیز بر راه‌های مختلفی که رایانه‌ها بر جامعه تأثیر می‌گذارند تمرکز دارند؛ و این کار معمولاً با تهیه فهرستی از موضوعاتی نظیر حریم خصوصی کاربران و کاربرد رایانه‌ها در پزشکی و یا امور نظامی انجام می‌گیرد.
موارد متداول سوء استفاده‌های رایانه‌ای و یا سیستم‌های مخرب و نامناسب نرم‌افزاری به عنوان موضوعات ساده‌ای به طور مفصل و به تفضیل شرح و بسط داده می‌شود تا دانش آموزان را از اثرات اجتماعی رایانه‌ها آگاه سازد. این مصادیق همچنین به منظور هشدارهایی به افراد خبره و حرفه‌ای تلقی می‌گردد تا در حین کار مراقبت بیشتری از خود به عمل آورند. حلقه مفقوده این مباحثات این است که چرا اثرات اجتماعی رایانه‌ها تا بدین حد گسترده است؟ و ریشه این اثرات چه ویژگی‌هایی دارد؟ و آیا بین این فناوری و دیگر فناوری‌ها تفاوت بنیادی وجود دارد که دنیای ما را از گذشته نه چندان دور تاکنون تا این حد دگرگون ساخته است؟
منظور از شناخت و توسعه این ویژگی‌ها این است که بتوانند ما را به درک بهتری از طبیعت و ذات اثرات فناوری بر جوامع رهنمون سازند و این راه ممکن است به تعریف پروژه‌های طراحی سیستم‌های رایانه‌ای بینجامد که اثرات بالقوه کمتری را در برداشته باشند. در ادامه به چند مورد از این ویژگی‌ها اشاره خواهد شد با این توضیح که این خصیصه‌ها منحصر به فرد نیستند. با این وجود شواهد بسیاری وجود دارد که انجام بسیاری از کارها با فناوری رایانه‌ها میسر شده است که بدون آن یا قابل انجام نبوده و یا با مشکلات و سختی‌های بسیار زیادی همراه بوده است. به علاوه ممکن است سایر فناوری‌ها نیز اثراتی مشابه داشته باشند اما اثرات فناوری رایانه‌ها بزرگنمایی بیشتری داشته و آنها را تحت الشعاع خود قرارداده است؛ و سرانجام اینکه واژه فناوری رایانه به تمامی تجهیزات و ابزارهایی اطلاق می‌شود که استفاده و کاربری و کنترل آنها متکی به پردازنده‌ها است. از نسل جدید تلفن‌ها تا دستگاه‌های ضبط تصاویر ویدئویی و اسکنرها و دوربین‌های مدار بسته و ... همه مشمول این تعریف خواهند شد. همانگونه که پیشتر نیز اشاره شد در ذیل به برخی از ویژگیهای این فناوری خواهیم پرداخت.
فراگيري - Ubiquity ویرایش
امروزه رایانه ها با زندگی انسان آمیخته شده اند و در همه جا به چشم می خورند. حتی بسیاری از تجهیزاتی که در زندگی روزمره از آنها استفاده می‌کنیم، اثرهایی از این فناوری را در خود دارند. فقط کافی است در پیرامون خود اندکی دقت و تامل کنیم.
بزرگنمايي - Magnification ویرایش
رایانه ها به طرق مختلفی متمایل به رویکرد بزرگنمایی هستند. اول از طریق تولید و جمع آوری و ذخیره سازی حجم انبوهی از داده های خام و از طرف دیگر قابلیت ترکیب این داده های خام و تولید اطلاعات و دوم از راه تاثیر خطایی کوچک که به دنبال آن اثرات بزرگی به همراه خواهد داشت. به عبارت دیگر انواع تاثیرات منفی یک خطای کوچک و ساده متاثر از فناوری اطلاعات می‌تواند به خطای بسیار بزرگ و مخربی تبدیل شود. در نهایت رشد این خطای مهلک به طور فزاینده‌ای کاربران سیستم را نیز به صورت مستقیم تحت تاثیر قرار خواهد داد.
دسترسي - Accessability ویرایش
امکان دسترسی به انبوهی از اطلاعات با سرعتی باور نکردنی و به صورت برخط (آنلاین) فراهم شده است. برای مثال می توان به اینترنت اشاره کرد که کاربران آن در دهه اخیر یک رشد نمایی داشته است.
تكرار پذيري و توزيع پذيري - Reproducibility and Distributability ویرایش
اطلاعات به راحتی و با کمترین هزینه قابل خیره سازی مجدد هستند و از طریق رسانه های مختلف و متنوعی از راه های گوناگون به دست مصرف کنندگان و استفاده کنندگان آن می رسد. امروزه ابر متن ها و ابر رسانه ها دسترسی به اطلاعات را از طریق رایانه ها بسیار تسهیل نموده اند.
ضعف در حسابرسي - Lack Of Accountability ویرایش
یافتن کسی که مسئولیت خطای ناشی از عملکرد سیستم رایانه را بر عهده گیرد مشکل است. و این موضوع به یک توافق تبدیل شده است. مشکل ممکن است به دلیل عدم آموزش لازم و کافی و یا وجود نقص در یک سیستم نرم افزاری باشد. مسئله دیگر یافتن شخصی است که حقیقتا خطای رخداده را رفع و حساب اشتباهی را اصلاح نماید. در اغلب موارد شرکت پشتیبانی کننده حاضر به پذیرفتن مشکل و و رفع آن در نرم افزار های سیستم نیست.
زودگذری - Temporality ویرایش
رایانه‌ها اثرات متعددی بر ایجاد اطلاعات در موقع مناسب و جای مناسب دارند. به نظر می‌رسد این فناوری عامل و مقصر اصلی بخش اعظمی از سرعت زندگی اجتماعی امروز باشد. همه چیز با سرعت در حال تغییر است و هر چیزی در اسرع وقت در دسترس قرار می‌گیرد. شکل دیگر زودگذری در سیستم‌های رایانه‌ای این است که اطلاعات تا مدت زمان مدیدی قابل حفظ و نگهداری است حتی اگر به نظر برسد که اعتبار و اطمینان از صحت و سلامت آن از بین رفته است. در نهایت اینکه خدمات اطلاعاتی ظرف ۲۴ ساعت شبانه روز در دسترس هستند و مردم در هر زمان که اراده کنند و برای ایشان مناسب تر باشد ارائه خدمات را درخواست می‌نمایند ومحدود به زمان ارائه خدمات از جانب سرویس دهندگان آن نیستند.
فضايي - Spatial ویرایش
هم اکنون حجم انبوهی از اطلاعات و داده ها در قالب صوت و تصویر و ویدئو و پیام توسط فناوری اطلاعات و رایانه ها در بستر شبکه های رایانه ای در فضای مازی در حال انتقال و جابجایی است. یادگیری از راه دور و تله کنفرانس ها از طریق ارتباطات ماهواره ای حقایقی هستند که در جامعه پیشرفته امروزی بیش از پیش در حال رشد و توسعه است.
پایش پذیری - Surveillability ویرایش
در این که فناوری حال حاضر بیش از هر زمان دیگر از تاریخ بشر باعث سهولت و سرعت در جستجو و پایش اطلاعات شده است هیچگونه شک و شبهه‌ای وجود ندارد.
تغيير روابط خانوادگي و تغيير قواعد تعامل و ارتباطات اجتماعي - Shifting of Relationships/Changes in Intercmmunication Protocols ویرایش
چگونگی تغییر دادن ارتباطات بین مردم و گروه های مردمی توسط فناوری یکی از سخت ترین مشخصه ها برای بررسی و ردیابی است. برای مثال با ظهور پست الکترونیکی بسیاری از روابط اجتماعی معمول و متداول نظیر دید و بازدیدها و ملاقات های رودررو فراموش شدند. نکته مهم تری که باید بدان اشاره کرد این است که با ظهور شبکه های اجتماعی وجایگزینی آنها به جای روابط اجتماعی متداول و سنتی امکان تشخیص و تعیین هویت مخاطبین از نظر جنسیت و سن و توانایی‌های جسمانی و سایر خصوصیاتی که در اولین نظر در یک ملاقات چهره به چهره قابل تشخیص و تمیز است از میان رفته است.
توهم در دقت محاسبات - Illusion of Precision ویرایش
شاید تصور این موضوع چندان دور از ذهن نباشد که نه تنها افراد عادی جامعه بلکه حتی بسیاری از کسانی که در حوزه فناوری کار می‌کنند محاسباتی را که توسط رایانه‌ها انجام گرفته صحیح و قابل اعتماد و اطمینان تلقی می‌کنند. حال آنکه درانجام محاسبات رایانه‌ای به دلیل نیاز به تبدیل اطلاعات از دودویی به دهدهی و بالعکس اغلب باعث بروز خطاهایی در محاسبه خواهد بود که نامحسوس هستند وغالبا مورد قبول هم واقع می‌گردند.
نتيجه گيري ویرایش
مشخصه هایی که در بالا به آنها اشاره شد بخشی از تاثیرات فناوری رایانه ای بر جوامع انسانی را شامل می شود و یقینا موارد بیشمار دیگری نیز وجود دارد که برای هریک شواهد تجربه شده ای نیز وجود دارد. شاید بپذیریم که فناوری آنچنان هم که در اصل به نظر می رسید ارزشی را در قبال این اثرات به دنبال نداشته باشد. با ملاحظه این اثرات و بررسی مشخصه های ارزیابی سایر سیستم ها ممکن است بتوانیم پیش بینی بهتری داشته باشیم تا قبل از توزیع و انتشار سیستم های جدید به اثرات اجتماعی آن توجه بیشتری بکنیم.
نام انگلیسی مقاله
Social Impact Characteristics Of Computer Technology
منبع
Blaise W. Liffick, Ph.D
Department of Computer Science
Millersville University
Millersville, PA 17057
Proceedings of ETHICOMP95 Conference
De Montfort University
March 28-30, 1995. Leicester, UK
S 89231506 ۱۷ نوامبر ۲۰۱۱، ساعت ۱۸:۴۷ (UTC)