فرهنگ افغانی/جشن‌ها/نوروز: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
added Category:فرهنگ افغانی با استفاده از رده‌ساز |
|||
خط ۴:
== رسوم و رواج نوروزی<ref name=":0" /> ==
▲اتش افروختن در قریه جات افغانستان و سرزمین اریانا باستان تا هنوز هم جز عنعنه باقیمانده است و جوانان با ابراز خوشحالی شب نوروز تا روز سیزدهم حمل با شب نشینی و افروختن اتش که هم برای همه روشنی بخش است و هم گرما و حرارت را بوجود میاورد، رسم معمول مردم شده است. اما باانهم اکنون در افغانستان این رسم متروک شده است.
رسم بلا گردانی و شکستن کوزه اب در بین زنان و خاصتا در بین دخترانی که عروس نشده باشد بیشتر معمول است. البته مردم به این عقیده بودند که دختران جوان تا زمانی که عقد نشده و بخانه بخت خود نرفته اند، بلا های متعددی گریبانگر انان شده و شاید هم همین بلا ها باعث گردد تا طالع و بخت دختران را ببندد و رفتن به خانه شوهر و عقد با مرد دلخواه شان صورت نگیرد.
▲رسم بلا گردانی و شکستن کوزه اب در بین زنان و خاصتا در بین دخترانی که عروس نشده باشد بیشتر معمول است. البته مردم به این عقیده بودند که دختران جوان تا زمانی که عقد نشده و بخانه بخت خود نرفته اند، بلا های متعددی گریبانگر انان شده و شاید هم همین بلا ها باعث گردد تا طالع و بخت دختران را ببندد و رفتن به خانه شوهر و عقد با مرد دلخواه شان صورت نگیرد. بدین لحاظ زنان خانه به دختران کوزه های خالی را میدهند تا از چشمه و یا جویبار ها اب بیاورند و بعدا در معرض همه انرا به زمین بزنند تا همه بلا های ان دور شده و بشکند و راه خوشبختی را برای انان باز نماید.
اسپند نمودن و یا دود کردن و یا بالای ذغال و یا اتش افگندن نیز از مراسم عنعنویی اریاییان بوده و مردم افغانستان باستان اتش نمودن اسپند را برای دور شدن بلا ها و افت های زمانی مقدس میشمردند. این فرهنگ تا هنوز در کشور ما معمول است و مردم با دود نمودن اسپند در خانه هایشان و یا رسیدن و رفتن مسافر، داخل شدن نوعروس به خانه شوهر، زاییده شدن نوزاد و کودک،هم در روز اول سال بعنوان یکی از اجزای هفت سین (سپند مجمر عشق) نامیده شده و مورد استفاده قرار می گیرد.
با اغاز سال نو و تجلیل از روز نوروز اکثر اریاییان که تا هنوز در بین مردم ما معمول است، به صحرا رفتن و یا باصطلاح (صحرا گشت) یکی از رسوم ابتدایی مردم باستان افغانستان بود که تا هنوز در قریه و شهر های افغانستان برگزار میشود و زنان و دختران، پسران و مردان لباس های فاخر بهاری را را بر تن نموده و برزمین های با سبزه های نورس اراسته اند قدم برمیدارند.
بعد از اینکه دین مقدس اسلام در کشور ما بعنوان دین یگانه مردم قابل قبول گردید، در همین روز مردم علاوه از میله عنعنوی و صحرا گشت ، جهت یادبود رفته گان و بزرگان خویش به هدیره ها و قبور نیز رفته اتحاف دعا و خیرات می نمایند.
مراسم گل سرخ در ولایات شمال افغانستان قدامت بیش از پنج هزار سال را دارد که با اغاز سال نو و امدن بهار، روز اول سال را نوروز نامیدند. دراین روز همه دامنه های کوه ها و دشت ها و وادی ها سبز وبا گل لاله سرخ فرش میشود. دراین روز اکثر مردم با همان رسم عنعنوی به گشت و گذار و میله های عنعوی می پردازند. و زیارت شاه ولایتماب را نیز رفته ، بدرگاه خداوند به نیایش می پردازند.
▲این رسم و رواج از طرف زردتشیان تا هنوز اجرا می شود. غالبا زردتشتیان ایرانی تا هنوز این مراسم را بگونه یک امر مذهبی اجرا مینمایند.اما در افغانستان چنین رسمی وجود ندارد.
تخم مرغ جنگی یکی از بازی های مردم ماست که از زمانه های بس قدیم در اریانای کهن(ایرانویجه) باقیمانده است. در روز نوروز، مردان با رنگ نمودن تخم مرغ و مراسم تخم جنگی ، شادیانه دارند و ازین روز تجلیل بعمل می اورند. خوردن تخم مرغ در روز اول نوروز متبرک میدانند و شکر گذار میکنند.
دور چراغ (اریکین و یا شمع دان ها) در شب نوروز زنان گندم را می پاشند. البته دراین مراسم هر یک از جوانان و گاهی هم پیر زنان نیت های دارند، که نیت شانرا در دل گرفته و با کسی ابراز نمی کنند و با همان نیت مشتی از گندم را بروی اتش چراغ می پاشند. این رسم و رواج در افغانستان متروک شده و وجود ندارد. اما در اذربایجان، ارمنستان، کردستان، و شمال عراق و ایران کنونی تا هنوز معمول است. در افغانستان بجای گندم پاشیدن، زنان در شب نوروز (گندم بریان) و (خجور) که بنام (روغن جوشی) یاد هم میشود می پزند و انرا در گوشه دستمال ابریشمی بغچه نموده و برای کسانی که تازه نامزد شده اند هدیه میدهند. البته (گندم بریان) از جمله خوراکی های اولیه اریاییان بود و زمانی که یما پادشاه برای اولین بار کشت گندم را به مردم اموخت، نحوه استفاده انرا با بریان نمودن گندم اغاز نمودند. این رسم و رواج بیشتر در بین مردم کوهستان، لوگر و میدان وردک تا هنوز وجود دارد.▼
▲در افغانستان بجای گندم پاشیدن، زنان در شب نوروز (گندم بریان) و (خجور) که بنام (روغن جوشی) یاد هم میشود می پزند و انرا در گوشه دستمال ابریشمی بغچه نموده و برای کسانی که تازه نامزد شده اند هدیه میدهند. البته (گندم بریان) از جمله خوراکی های اولیه اریاییان بود و زمانی که یما پادشاه برای اولین بار کشت گندم را به مردم اموخت، نحوه استفاده انرا با بریان نمودن گندم اغاز نمودند. این رسم و رواج بیشتر در بین مردم کوهستان، لوگر و میدان وردک تا هنوز وجود دارد.
سرمه کردن افراد فامیل در شب نوروز از جمله کار رسوم مقدسی شمرده میشود که مردان و زنان سرمه کردن را جایز و می پسندند. در روز نوروز مادران سرمه کردن را یک وجیبه میدانند. لذا دراین روز همه مردم از سرمه کردن لذت میبرند و بر زیبایی شان افزوده می گردد. این رسم تا هنوز در تمام افغانستان با قوت ان باقی مانده است.
در روز های نوروز ، اکثر فال بین ها با استفاده از کلمات و ابراز مفاهیم کلی و مجهول سعی میکنند تا با انداختن رمل، دیدن کف دست، و مسایل دیگر بازار غیب گویی های خود را در برابر اندوختن پول رونق دهند.
در روز نوروز، غالبا زنان نیز اش مراد می پزند (آش مراد پختن و قاشق زنی دختران). کسانی که به ارزو های خود نرسیده باشد و مشکلاتی در سر راهشان موجود باشد، باور دارند که با پختن اش مراد در روز نوروز، می توانند به مراد خویش برسند. در مراسم پختن اش مراد، نیت صورت گرفته و دختران دور هم در یک حلقه بدور دیگ نشسته و هرکدام نیتی را که دارد گرفته و چمچه و یا قاشق بزرگی را دراین دیگ دور داده و تا اینکه اش پخته شده و هرکسی بر وفق مراد کاسهء از ان صرف می نمایند. این رسوم عنعنوی تنها در بعضی از قریه های شمال افغانستان معمول است. اما در دیگر جا متروک شده و کسی بان عمل نمی نمایند.▼
▲در روز نوروز، غالبا زنان نیز اش مراد می پزند. کسانی که به ارزو های خود نرسیده باشد و مشکلاتی در سر راهشان موجود باشد، باور دارند که با پختن اش مراد در روز نوروز، می توانند به مراد خویش برسند. در مراسم پختن اش مراد، نیت صورت گرفته و دختران دور هم در یک حلقه بدور دیگ نشسته و هرکدام نیتی را که دارد گرفته و چمچه و یا قاشق بزرگی را دراین دیگ دور داده و تا اینکه اش پخته شده و هرکسی بر وفق مراد کاسهء از ان صرف می نمایند.
در ایام نوروز که سبزه های نو رس و تازه اند و دشت ها و وادی ها رنگ طراوت و شادابی را بخود می گیرد، دختران اریایی بازهم فال و سرنوشت خود را با بستن و یا گره زدن سبزه ها رقم زده و این شگون را نیک می شمردند. دراین ایام دختران در حلقه های جمعی به صحرا و دشت ها می روند و با نیتی که دارند، سبزه های را گره میزنند. این رسم بسیار اندک در مناطق شمالی افغانستان معمول است. اما از لحاظ عقیده تی و بخصوص بعد از اشاعه دین مقدس اسلام، این رسم و رواج پیروی نمی گردد.
در روز نوروز رسم عیدی دادن به کودکان تا هنوز در افغانستان رواج دارد و اکثر بزرگان برای کودکان که شادیانه دارند، هدیه و عیدی میدهند. دختران نیز ازین امر بی بهره نمانده و بیشترین هدیه ها به دختران خانواده داده می شود. لذا دراین روز اکثر کودکان خوشحال اند و به بازی های متنوع می پردازند.
همچنان خانواده ها در روز اول سال به ترکردن هفت میوه و صرف ان می پردازند که از هفت میوه خشک (کشمش، منقه، شکرپاره، کشته، ابجوش، بادام و چارمغز و سنجد) تهیه می گردد. و هم با ساختن شربت ریحان نیز ازین روز تجلیل بعمل می اید.
زمانی که مردم به گشت و گذار در صحرا ها و دشت ها روز نوروز را تجلیل می نمایند، چیدن سبزه های نورس و گره زدن به ان و بعدا در اب افکندن با نیت هر فرد، جز فرهنگ عنعنوی مردم ما محسوب می شود. این رسم هم از قدیم الایام معمول بوده و تاکنون در سراسر کشور ما پیروی می گردد.
هفت سین (سیب، سنجد، سیر، سرکه، سمارق، سمنک و سبزه نورس) شامل هفت سمبول بهاری است که در خوان هر خانواده بعنوان اغاز بهار پر از همه نعمت های الهی چیده شده و ادای شکرانه خداوند را بجا می اورند و به ساز و سرود می پردازند. خوان هفت سین در افغانستان اکنون کمتر پیروی می گردد. اما در کشور ایران کنونی تا هنوز مروج است. در افغانستان بجای چیدن خوان هفت سین، هر خانواده همان روز چلو با سبزی و مرغ می پزند و این خوراک را بعنوان اغاز خوشبختی در طول سال جشن می گیرند.▼
▲(سیب، سنجد، سیر، سرکه، سمارق، سمنک و سبزه نورس) هفت سمبول بهاری است که در خوان هر خانواده بعنوان اغاز بهار پر از همه نعمت های الهی چیده شده و ادای شکرانه خداوند را بجا می اورند و به ساز و سرود می پردازند. خوان هفت سین در افغانستان اکنون کمتر پیروی می گردد. اما در کشور ایران کنونی تا هنوز مروج است.
در نوروز بازی های باستانی اریاییان عبارت بودند از کشتی گیری، نیزه زنی، نشان زنی های تیر و کمان، شمشیر زنی،و بزکشی . این بازی ها در هر محل و قریه و شهر افغانستان تا هنوز هم مروج است و اکثر مردم ازین بازی ها با حرارت استقبال می نمایند.
پختن ماهی و جلبی یکی از رسوم خاص مردم افغانستان است که تنها منحصر به کسانی است که نامزد باشند و داماد مکلف است که دراین روز (خنچه) را ترتیب داده و علاوه از انواع شیرنی ها و میوه جات، ماهی بریان شده و جلبی را نیز به خانه عروس می برند تا خویشاوندان عروس از ان مستفید شوند. البته این رسم اکنون شکل رقابت را گرفته و هدایای قیمتی دیگر را نیز شامل میشود که گاهی از توان داماد بیرون بوده باعث ایجاد اختلافات می گردد.
روز دهقان ، روز نوروز است که از زمانی که یما پادشاه اغاز سال نو را با پیامد بهار جشن می گرفت، همه دهقانان ، باغبانان و مالداران با بیرون کردن امتعه زراعتی خود ، این روز را گرامی میداشتند.
| |||