به مجموعهايمجموعهای از سلولها و غدهها كهکه هورمون ترشح ميكنندمیکنند دستگاه هورمونيهورمونی ميگويندمیگویند.
مقدمه:با وجود اينكهاینکه دستگاه عصبيعصبی فعاليتهايفعالیتهای بدن ما را تنظيمتنظیم ميكندمیکند اما در بدن ما فعاليتهاييفعالیتهایی وجود
دارند كهکه بايدباید به طور دائميدائمی تنظيمتنظیم شوند. مثل تنظيمتنظیم رشد، تنظيمتنظیم سوخت و ساز در سلولها و تنظيمتنظیم مقدار
آب و املاح در بدن.
[[پرونده:Fasle sevvom-ghodeh.jpg|بندانگشتی]]
كنترلکنترل ايناین نوع فعاليتهايفعالیتهای دائميدائمی بر عهدهيعهدهی دستگاه هورمونيهورمونی (غدد درون ريزریز) ميباشدمیباشد.
ساختمان غدد درونريزدرونریز:هر غدهيغدهی درون ريزریز شامل اجتماعياجتماعی از سلولهايسلولهای بسياربسیار تخصص يافتهیافته ميباشدمیباشد كهکه
مواد شيمياييشیمیایی مخصوصيمخصوصی به نام هورمون را به داخل خون ترشح ميكنند.میکنند؛ و هورمونها به وسيلهيوسیلهی جريانجریان
خون به سلولها ميرسندمیرسند.
هورمونها:تركيباتترکیبات شيمياييشیمیایی مخصوصيمخصوصی هستند كهکه توسط غدههايغدههای درون ريزریز به داخل خون ترشح شده و
باعث تنظيمتنظیم فعاليتهايفعالیتهای بدن ميشوندمیشوند. به سلولهاييسلولهایی كهکه تحت تاثيرتاثیر يكیک هورمون خاص قرار ميگيرندمیگیرند
سلولهايسلولهای هدف ميگويندمیگویند. برخيبرخی هورمونها رويروی تمام سلولهايسلولهای بدن اثر ميگذارندمیگذارند و همهيهمهی سلولهايسلولهای
بدن اندام هدف آنها محسوب ميشوندمیشوند اما برخيبرخی ديگردیگر از هورمونها فقط رويروی سلولهايسلولهای خاصيخاصی اثر ميمی-
گذارند.
نكتهنکته:غدههايغدههای درون ريزریز مجرا ندارند و سلولها مواد ترشح شده را ابتدا وارد مايعمایع ميانمیان بافتيبافتی كردهکرده و از آنجا
وارد خون ميكنندمیکنند.
غدهی تیروئید
غدهي تيروئيد
در ناحيهيناحیهی گردن در جلويجلوی ناينای و زيرزیر حنجره قرار گرفته است. ايناین غده هورمونهاييهورمونهایی را در داخل خون) میباشند. این هورمونها از افزوده ) و تری یدو تیرونین(۳ ترشح میکند که مهمترین آنها تیروکسین(۴
شدن عنصر ید به آمینو اسید تیروزین به وجود میآیند. وظایف اصلی این هورمونها افزایش میزان
) ميباشند. اين هورمونها از افزوده ) و تري يدو تيرونين( 3 ترشح ميكند كه مهمترين آنها تيروكسين( 4
سوخت و ساز در سلولها و افزايشافزایش رشد و نمو و افزايشافزایش ذخيرهذخیره انرژيانرژی ميباشدمیباشد. ▼
شدن عنصر يد به آمينو اسيد تيروزين به وجود ميآيند. وظايف اصلي اين هورمونها افزايش ميزان
▲سوخت و ساز در سلولها و افزايش رشد و نمو و افزايش ذخيره انرژي ميباشد.
غدهی پاراتیروئید
غدهي پاراتيروئيد
به صورت چهار غدهيغدهی كوچكکوچک به پشت غدهيغدهی تيروئيدتیروئید چسبيدهاندچسبیدهاند و هورمونيهورمونی به نام پاراتورمون به داخل
خون ترشح ميكنندمیکنند. وظيفهيوظیفهی اصلياصلی ايناین غده تنظيمتنظیم مقدار كلسيمکلسیم در خون و مايعمایع ميانمیان بافتيبافتی است. بدينبدین
ترتيبترتیب كهکه هر گاه مقدار كلسيمکلسیم در خون و مايعمایع ميانمیان بافتيبافتی كاهشکاهش يابدیابد پاراتيروئيدپاراتیروئید شروع به ترشح پارتورمون
در داخل خون ميكندمیکند و ايناین هورمون به سه روش مقدار كلسيمکلسیم را افزايشافزایش ميدهدمیدهد.
الف- تجزيهتجزیه بافت استخوانياستخوانی و آزاد سازيسازی كلسيمکلسیم از آن
ب-افزايشافزایش باز جذب كلسيمکلسیم از كليههاکلیهها
ج-افزايشافزایش جذب كلسيمکلسیم مواد غذاييغذایی از طريقطریق روده (با كمكکمک فعال سازيسازی ويتامينویتامین D)
آياآیا ميدانيدمیدانید: در هنگام افزايشافزایش مقدار كلسيمکلسیم در خون و مايعمایع ميانمیان بافتيبافتی هورمون ديگريدیگری به نام كلسيتونينکلسیتونین
از غدهيغدهی تيروئيدتیروئید ترشح ميشودمیشود و مقدار كلسيمکلسیم را كاهشکاهش ميدهدمیدهد.
غدهيغدهی لوزالمعده (پانكراسپانکراس)
غدهيغدهی بسياربسیار بزرگيبزرگی كهکه هم بخش برونريزبرونریز دارد و هم بخش درونريزدرونریز.
قسمت اعظم آن بخش برونريزبرونریز ميباشدمیباشد كهکه آنزيمهايآنزیمهای گوارشيگوارشی ترشح ميكندمیکند. اما بخش درونريزدرونریز آن شامل
مجموعهايمجموعهای از سلولها است كهکه به صورت جزيرههاييجزیرههایی در داخل بخش برون ريزریز قرار گرفتهاند به همينهمین دليلدلیل
جزايرجزایر لانگرهانس ناميدهنامیده ميشوندمیشوند.(حدود 1۱ ميليونمیلیون جزيرهجزیره در پانكراسپانکراس وجود دارد.) سلولهايسلولهای ايناین جزايرجزایر دو
هورمون ترشح ميكنندمیکنند كهکه عبارتند از:
الف- انسولین: هورمون بسیار مهمی که کاهندهی قند خون میباشد. بدین ترتیب که کمک میکند تا سلول-های کبدی و ماهیچهای و چربی گلوکز را جذب کرده و به گلیکوژن تبدیل کنند و گلوکز خون پایین میآید.
الف- انسولين: هورمون بسيار مهمي كه كاهندهي قند خون ميباشد. بدين ترتيب كه كمك ميكند تا سلول-
هاي كبدي و ماهيچهاي و چربي گلوكز را جذب كرده و به گليكوژن تبديل كنند و گلوكز خون پايين ميآيد.
ب-گلوكاگونگلوکاگون: هورمون افزايندهيافزایندهی قند خون كهکه به دنبال كاهشکاهش مقدار گلوكزگلوکز در خون ترشح ميشودمیشود. ايناین
هورمون باعث تجزيهتجزیه گليكوژنگلیکوژن در سلولهايسلولهای كبديکبدی شده و آن را به گلوكزگلوکز تبديلتبدیل ميكندمیکند. حتيحتی اسيدهاياسیدهای
چرب را نيزنیز به گلوكزگلوکز تبديلتبدیل ميكندمیکند.
آياآیا ميدانيدمیدانید:بيماريبیماری ديابتدیابت شيرينشیرین در اثر افزايشافزایش مقدار گلوكزگلوکز در خون ايجادایجاد ميشود.میشود؛ كهکه دو نوع دارد.
ديابتدیابت نوع 1۱: در اثر از بينبین رفتن سلولهايسلولهای ترشح كنندهيکنندهی انسولينانسولین به وسيلهيوسیلهی گلبولهايگلبولهای سفيدسفید خود بدن
ايجادایجاد ميشودمیشود و يكیک نوع بيماريبیماری خود ايمنيایمنی ميباشدمیباشد. ايناین نوع ديابتدیابت با تزريقتزریق انسولينانسولین درمان ميشودمیشود.
ديابتدیابت نوع 2۲: در ايناین نوع ديابتدیابت انسولينانسولین به مقدار كافيکافی ترشح ميشودمیشود اما گيرندههايگیرندههای موجود در غشايغشای سلول-ها قادر به شناخت انسولین نیستند در نتیجه گلوکز نمیتواند وارد سلولها شود و گلوکز خون بالا میرود.
ها قادر به شناخت انسولين نيستند در نتيجه گلوكز نميتواند وارد سلولها شود و گلوكز خون بالا ميرود.
دليلدلیل اصلياصلی ايجادایجاد ايناین نوع ديابتدیابت معلوم نيستنیست اما عوامليعواملی مثل زمينههايزمینههای ارثيارثی و چاقيچاقی و عدم تحركتحرک به ايجادایجاد
ايناین نوع ديابتدیابت كمكکمک ميكنندمیکنند. ايناین نوع ديابتدیابت با انسولينانسولین درمان نميشودنمیشود. بلكهبلکه با ورزش و مراعات رژيمرژیم
غذاييغذایی ميتوانمیتوان مقدار گلوكزگلوکز را تنظيمتنظیم كردکرد.
نكتهنکته 1۱:در يكیک فرد سالم مقدار گلوكزگلوکز در خون در حالت ناشتا بينبین 75۷۵ تا 115۱۱۵ ميليگرممیلیگرم در هر ميليمیلی ليترلیتر خون
است.
نكتهنکته 2۲:مقدار هورمونهايهورمونهای انسولينانسولین و گلوكاگونگلوکاگون خود به وسيلهوسیله مقدار گلوكزگلوکز در خون كنترلکنترل ميشوندمیشوند.
غدهی هیپوفیز
غدهي هيپوفيز
غدهيغدهی كوچكيکوچکی به بزرگيبزرگی يكیک نخود كهکه در زيرزیر مغز قرار دارد و توسط ساقهايساقهای از هيپوتالاموسهیپوتالاموس آويزانآویزان است.
ارتباط بينبین هيپوتالاموسهیپوتالاموس و هيپوفيزهیپوفیز بسياربسیار مهم ميباشدمیباشد چون از ايناین طريقطریق هيپوتالاموسهیپوتالاموس ترشح هورمونهايهورمونهای
هيپوفيزهیپوفیز را كنترلکنترل ميكند.میکند؛ و غدهيغدهی هيپوفيزهیپوفیز نيزنیز با ترشح هورمونهاييهورمونهایی فعاليتفعالیت ديگردیگر غدد درون ريزریز بدن را
كنترلکنترل ميكندمیکند. به عبارت ديگردیگر غدههايغدههای درون ريزریز بدن تحت كنترلکنترل هيپوفيزهیپوفیز هستند و هيپوفيزهیپوفیز نيزنیز به نوبهينوبهی
خود تحت كنترلکنترل هيپوتالاموسهیپوتالاموس ميباشدمیباشد كهکه بخشيبخشی از مغز ميباشدمیباشد و بدينبدین ترتيبترتیب بينبین دستگاه عصبيعصبی و
هورمونيهورمونی ارتباط و هماهنگيهماهنگی به وجود ميآيدمیآید.
==تنظيم تنظیم ترشح هورمونها ==
مقدار ترشح هورمونها به دو طريقطریق كنترلکنترل ميشودمیشود:
الف -به وسيلهوسیله هورمونهاييهورمونهایی كهکه از غده هيپوفيزهیپوفیز ترشح ميشوندمیشوند.
ب-با مكانيسممکانیسم خود تنظيميتنظیمی منفيمنفی: يعنيیعنی مقدار هورمون موجود در خون شخص ميزانمیزان توليدتولید هورمون را
تنظيمتنظیم ميكندمیکند به عبارت ديگردیگر اگر مقدار هورمون در خون زيادزیاد باشد ترشح هورمون از طريقطریق غده كمترکمتر ميمی-
شود و برعكسبرعکس. ايناین مكانيسممکانیسم به نام خود تنظيميتنظیمی منفيمنفی معروف ميباشدمیباشد.
[[رده:زیستشناسی]]
|