راهنمای جامع فیزیک/تجربه گرایی در علوم تجربی
| گالیله | تجربه گرایی در علوم تجربی | دکارت:می‌اندیشم پس هستم |
| راهنمای جامع فیزیک |
کتاب مقدس، اعداد مقدس و مخالفت با تجربه گرایی
ویرایش
می‌گویند گاوس، ریاضیدان بزرگ آلمانی وقتی خبر از مشاهده سیاره هشتم در منظومه شمسی داد، هگل، فیلسوف پرآوازه هموطنش، در اعتراض و تمسخر پاسخ داد چنین چیزی از محالات است. ساختار منظومه شمسی با هفت سیاره به کمال خود رسیده و وجود سیاره هشتم قابل تصور نیست!
استیلمن دریک، استاد ممتاز تاریخ علم در دانشگاه تورنتوی کانادا و نویسنده کتاب مشهور زندگی نامه علمی گالیله معتقد است از آنجا که فلسفه به مثابه رویکردی به تبیین جهان، به لحاظ ترتیب زمانی میان دین و علم می‌نشیند، پس طبیعی است که فلسفه در ابتدا دنباله رو دین و راهبر علم بوده باشد. دریک در بررسی این اپیزود تراژیک از سرگذشت علم، فرایند استقلال فرزند معنوی فلسفه _ یعنی علم _ را در کانون تحلیل‌های خویش قرار می‌دهد. او گالیله را سرآغاز این زایش دردناک می‌داند.
گالیله تفاوت اساسی رهیافت ارسطویی با روش خودش را در آخرین کتابش چنین توضیح داده است
ویرایشارسطو می‌گوید که گلوله‌ای به وزن صد پوند که از ارتفاع صد زراع رها شده باشد قبل از اینکه گلوله‌ای یک پوندی به اندازه یک زراع سقوط کند به زمین می‌رسد. من می‌گویم که هر دو گلوله همزمان به زمین می‌رسند. شما اگر آزمایش کنید خواهید دید که گلوله بزرگ‌تر در انتهای مسیر فقط دو بند انگشت از گلوله کوچک‌تر جلو افتاده است. حالا شما می‌خواهید نود و نه زراع ارسطو را پشت این دو بند انگشت پنهان کنید. دشمنان نوآوری حتی کوچک ترین اشتباه مرا به خطای کبیره تعبیر می‌کنند، چنان که گویی آدمی بهتر است هم رنگ جماعت به خطا برود تا آنکه یک تنه راه استدلال درست را بپیماید. در قبال نظریه کپرنیک به نقل از یکی از دوستانش می‌گوید: انجیل به ما می‌گوید که چگونه به سوی عرش اعلی حرکت کنیم نه آنکه عرش اعلی خود چگونه حرکت می‌کند.
فرانسیس بیکن پدر تجربه گرایی در علوم تجربی
ویرایشفرانسیس بیکن معتقد بود که «علم بر انسان و جهان تسلط دارد» و «بر طبیعت نمی‌توان مسلط گشت مگر آنکه از قوانین آن آگاهی یابیم» و در رد اندیشه کلیسا چنین عنوان کرد که «اگر انسان ذهن خود را معطوف به ماده کند در حدود آن کار می‌کند و از حدود ماده تجاوز نمی‌نماید». وی معتقد بود که ادراک ما از حقیقت تنها در همان حدی است که مشاهدات ما اجازه می‌دهد و «خارج از حیطه مشاهدات» نه تنها نمی‌توانیم چیزی بدانیم، شاید اصولاً شایسته دانستن آن نباشیم. از نظر او ذهن مسئول یافتن روابط در ماده به وسیله مشاهده و تجربه است و میان علم و عمل و مشاهده فرقی نیست. راهی که وی برای رسیدن به بصیرت و ادراک بهتر از جهان پیرامون پیشنهاد می‌کند چنین است: «با کسب دانش طبقه‌بندی ماده بر اساس ارزش و اعتبار آن، ذهن خود را از تزویر دور دار» و برای رسیدن به این ادراک باید ذهن را از بت‌هایی که آن را احاطه کرده‌اند رها سازیم.
منبع
ویرایشکتاب فیزیک از آغاز تا امروز نوشته حسین جوادی چاپ دوم شهریور ۱۳۸۷ انتشارات اندرز