فرهنگ افغانی/جشن‌ها/نوروز
نوروز یکی از جشن های آریاییان است که از ۶۰۰۰ سال قبل تاکنون در سرزمین آریانا (افغانستان) تجلیل می گردد. نوروز در روز اول حمل سال هجری شمسی (خورشیدی) که آغاز فصل بهار است جشن گرفته می شود. جشن نوروز را آریایی ها سرلوحه بازگشت به خویشتن خویش و اصل فطرت انسان دانسته و در این روز زدودن کدورت و غم و سیه روزی را از سینه ها تاکید میکنند. آریاییان روز نوروز را، روز امید نیز نامیده اند.[۱]
آتش‌افروزی
ویرایشآتش افروختن در قریه جات افغانستان و سرزمین اریانا باستان تا هنوز هم جز عنعنه باقیمانده است و جوانان با ابراز خوشحالی شب نوروز تا روز سیزدهم حمل با شب نشینی و افروختن اتش که هم برای همه روشنی بخش است و هم گرما و حرارت را بوجود میاورد، رسم معمول مردم شده است.
شکستن کوزه
ویرایشرسم بلا گردانی و شکستن کوزه آب در بین زنان و خاصتا در بین دخترانی که عروس نشده باشد بیشتر معمول است. البته مردم به این عقیده بودند که دختران جوان تا زمانی که عقد نشده و بخانه بخت خود نرفته اند، بلا های متعددی گریبانگر انان شده و شاید هم همین بلا ها باعث گردد تا طالع و بخت دختران را ببندد و رفتن به خانه شوهر و عقد با مرد دلخواه شان صورت نگیرد.
خریدن لباس نو و گشت و گذار
ویرایشبا اغاز سال نو و تجلیل از روز نوروز اکثر اریاییان که تا هنوز در بین مردم ما معمول است، به صحرا رفتن و یا باصطلاح (صحرا گشت) یکی از رسوم ابتدایی مردم باستان افغانستان بود که تا هنوز در قریه و شهر های افغانستان برگزار میشود و زنان و دختران، پسران و مردان لباس های فاخر بهاری را را بر تن نموده و برزمین های با سبزه های نورس اراسته اند قدم برمیدارند.
بعد از اینکه دین مقدس اسلام در کشور ما بعنوان دین یگانه مردم قابل قبول گردید، در همین روز مردم علاوه از میله عنعنوی و صحرا گشت ، جهت یادبود رفته گان و بزرگان خویش به هدیره ها و قبور نیز رفته اتحاف دعا و خیرات می نمایند.
جشن گل سرخ
ویرایشمراسم گل سرخ در ولایات شمال افغانستان قدامت بیش از پنج هزار سال را دارد که با اغاز سال نو و امدن بهار، روز اول سال را نوروز نامیدند. دراین روز همه دامنه های کوه ها و دشت ها و وادی ها سبز وبا گل لاله سرخ فرش میشود. دراین روز اکثر مردم با همان رسم عنعنوی به گشت و گذار و میله های عنعوی می پردازند. و زیارت شاه ولایتماب را نیز رفته ، بدرگاه خداوند به نیایش می پردازند.
جشن دهقان (دهگان)
ویرایشروز دهقان ، روز نوروز است که از زمانی که یما پادشاه آغاز سال نو را با پیامد بهار جشن می گرفت، همه دهقانان ، باغبانان و مالداران با بیرون کردن امتعه زراعتی خود ، این روز را گرامی میداشتند.
در افغانستان این روز اکنون با مراسم خاص برگزار شده اکثر دهقانان پیامد این روز را با شادی و بازی های محلی و سروده ها جشن می گیرند.
جشن سَمَنَک
ویرایشسَمَنو یا سمنک، خوردنی چسبنده و شیرینی است که از جوانه گندم و آرد درست میکنند آثار قدیمی نشان میدهد این خاستگاه این دسر به ایران خراسان کنونی برمیگردد. و از آن به عنوان برکت زمین یاد میشود و معمولا در ماه اول بهار پخته میشود.
هفت میوه
ویرایشهمچنان خانواده ها در روز اول سال به ترکردن هفت میوه و صرف ان می پردازند که از هفت میوه خشک (کشمش، منقه، شکرپاره، کشته، ابجوش، بادام و چارمغز و سنجد) تهیه می گردد. و هم با ساختن شربت ریحان نیز ازین روز تجلیل بعمل می اید.
آش مراد پختن و قاشق زنی دختران
ویرایشدر روز نوروز، غالبا زنان نیز اش مراد می پزند. کسانی که به ارزو های خود نرسیده باشد و مشکلاتی در سر راهشان موجود باشد، باور دارند که با پختن اش مراد در روز نوروز، می توانند به مراد خویش برسند. در مراسم پختن اش مراد، نیت صورت گرفته و دختران دور هم در یک حلقه بدور دیگ نشسته و هرکدام نیتی را که دارد گرفته و چمچه و یا قاشق بزرگی را دراین دیگ دور داده و تا اینکه اش پخته شده و هرکسی بر وفق مراد کاسهء از ان صرف می نمایند. این رسوم عنعنوی تنها در بعضی از قریه های شمال افغانستان معمول است. اما در دیگر جا متروک شده و کسی بان عمل نمی نمایند.
گره زدن سبزه
ویرایشدر ایام نوروز که سبزه های نو رس و تازه اند و دشت ها و وادی ها رنگ طراوت و شادابی را بخود می گیرد، دختران اریایی بازهم فال و سرنوشت خود را با بستن و یا گره زدن سبزه ها رقم زده و این شگون را نیک می شمردند. دراین ایام دختران در حلقه های جمعی به صحرا و دشت ها می روند و با نیتی که دارند، سبزه های را گره میزنند. این رسم بسیار اندک در مناطق شمالی افغانستان معمول است. اما از لحاظ عقیده تی و بخصوص بعد از اشاعه دین مقدس اسلام، این رسم و رواج پیروی نمی گردد.
زمانی که مردم به گشت و گذار در صحراها و دشت ها روز نوروز را تجلیل می نمایند، چیدن سبزه های نورس و گره زدن و بعدا در آب افکندن با نیت هر فرد، جز فرهنگ عنعنوی مردم افغانستان محسوب می شود. این رسم هم از قدیم الایام معمول بوده و تاکنون در سراسر کشور ما پیروی می گردد.
عیدی دادن به کودکان
ویرایشدر روز نوروز رسم عیدی دادن به کودکان تا هنوز در افغانستان رواج دارد و اکثر بزرگان برای کودکان که شادیانه دارند، هدیه و عیدی میدهند. دختران نیز ازین امر بی بهره نمانده و بیشترین هدیه ها به دختران خانواده داده می شود. لذا دراین روز اکثر کودکان خوشحال اند و به بازی های متنوع می پردازند.
هفت‌سین و سبزی‌پلو
ویرایشهفت سین (سیب، سنجد، سیر، سرکه، سمارق، سمنک و سبزه نورس) شامل هفت سمبول بهاری است که در خوان هر خانواده بعنوان اغاز بهار پر از همه نعمت های الهی چیده شده و ادای شکرانه خداوند را بجا می اورند و به ساز و سرود می پردازند. خوان هفت سین در افغانستان اکنون کمتر پیروی می گردد. اما در کشور ایران کنونی تا هنوز مروج است. در افغانستان بجای چیدن خوان هفت سین، هر خانواده همان روز چلو با سبزی و مرغ می پزند و این خوراک را بعنوان اغاز خوشبختی در طول سال جشن می گیرند.
بازی‌های نوروزی
ویرایشدر نوروز بازی های باستانی اریاییان عبارت بودند از کشتی گیری، نیزه زنی، نشان زنی های تیر و کمان، شمشیر زنی،و بزکشی . این بازی ها در هر محل و قریه و شهر افغانستان تا هنوز هم مروج است و اکثر مردم ازین بازی ها با حرارت استقبال می نمایند.