ویکی‌کتاب:نصب کیبرد فارسی
در ایران استاندارد طرز قرار گرفتن حروف و علائم زبان فارسی بر روی صفحه‌کلید کامپیوتر نخستین بار در سال ۱۳۶۷ تهیه گردید و بر اساس پیشنهادهای رسیده و بررسی کمیسیون فنی کامپیوتر مورد تجدیدنظر قرار گرفت و در سومین جلسهٔ کمیتهٔ ملی استاندارد کامپیوتر در سال ۷۳ تصویب شد و به عنوان استاندارد رسمی ایران منتشر گردید.
اگر از سیستم عامل ویندوز استفاده می‌کنید؛ احتمالاً صفحه‌کلیدی که شما از آن استفاده می‌کنید، همان صفحه‌کلیدی است که شرکت «مایکروسافت» برای ویندوز طراحی کرده‌است و شما نیز از روی اجبار از آن استفاده می‌کنید، و به دلیل فراگیری سیستم عامل ویندوز، آن صفحه‌کلید فارسی نیز برای شما یک عادت شده‌است.
چینش صفحه‌کلید فارسی در ویندوز، با چینش صفحه کلید استاندارد ملی ایران، متفاوت است. این در حالی است که در توزیع‌های «گنو/لینوکس» این استاندارد صفحه‌کلید به صورت پیش‌فرض رعایت گردیده‌است. علاوه بر این صفحه‌کلید فارسی سیستم عامل مک نیز بسیار مشابه این صفحه‌کلید است.
برخی تفاوت‌های چینش صفحه‌کلید فارسی در استاندارد ملی با سیستم مایکروسافت:
- اعداد را می‌توانید به درستی فارسی بنویسید. (۱۲۳۴۵۶۷۸۹۰)
- «⇧ Shift و Space» برابر با نیم‌فاصله است. (مثل: نیم‌بها)
- «⇧ Shift و -» دیگر با زیرخط (Underline) تفاوت دارد و کشش فاصله است. (مثل: نـــــــــــــــــــیم‌بها)
- «ی» و «ک» فارسی هستند. (بدون دو نقطه در زیر «ي» و بدون همزه روی «ك».)
- «پ» روی کلید M قرار دارد.
- «ژ» روی «⇧ Shift و C» قرار دارد.
- «ویرگول» روی «⇧ Shift و 7» قرار دارد.
- حرکت‌ها، تشدید و تنوین‌ها نیز به وسیلهٔ کلیدهای ترکیبی «⇧ Shift و Q..U» قابل دسترسی است.
- «ئ» روی «⇧ Shift و S» است.
- «ء» روی «⇧ Shift و M» است.
- «أ» روی «⇧ Shift و G» است.
- (همزهٔ کوچک) روی «⇧ Shift و N» است.
- و...
راهنمای نصب صفحه‌کلید فارسی در ویندوز
ویرایش- در سیستم‌های عامل ویندوز تا قبل از ویندوز XP، به طور مستقیم از زبانهای شرقی (زبانهای راست به چپ) پشتیبانی نمی‌شد و این کار به کمک «فارسی‌ساز»های تولید داخل انجام می‌شد.
- در سیستم عامل ویندوز XP، باید زبانهای شرقی (زبانهای راست به چپ) را در حین نصب، یا با استفاده از لوح فشرده (CD) سیستم‌عامل پس از نصب طی چند مرحلهٔ کوچک به آن اضافه کنید.
- در سیستم عامل‌های Vista به بالا زبانهای شرقی به طور پیش‌فرض پشتیبانی می‌شود. (از مرحلهٔ پنج شروع کنید.)
- دکمهٔ Start (معمولاً در گوشهٔ چپ در پایین صفحهٔ نمایش) را فشار دهید. فهرستی باز می‌شود، گزینهٔ Control Panel را انتخاب کنید.
- پنجرهٔ جدیدی باز می‌شود که بنا به ترجیحات قبلی چیدمان مختلفی خواهد داشت. به دنبال نماد Date, Time, Language, and Regional Options بگردید و آن را باز کنید. اگر این انتخاب را پیدا نکردید به قدم بعدی بروید.
- نماد Regional and Language Options را پیدا کنید و آن را باز کنید.
- ستون Languages را فشار دهید. کنار Install files for complex scripts and right-to-left languages ضربدر بزنید. در این مرحله ممکن است به سی‌دی سیستم‌عامل برای بارگذاری برنامه نیاز باشد که طی پیغامی آن خواسته می‌شود و باید سی‌دی سیستم‌عامل را در رایانه برای ادامه قرار داد و پس از آن، در بعضی موارد ممکن است سیستم‌عامل بخواهد که رایانه را راه‌اندازی مجدد (restart) کند، موافقت کنید.
- مراحل یک تا سه را مجدداً تکرار کنید.
- در همان ستون Languages دکمهٔ Details.. را فشار دهید.
- اگر در صفحهٔ نمایش‌داده‌شده وضعیت صفحه‌کلیدها مانند تصویر روبه‌رو نبود، دکمهٔ Add را فشار دهید. در زیر جملهٔ Input language فهرستی وجود دارد، در آن Persian را پیدا کرده و از زیرمجموعه‌های آن مجدداً Persian را انتخاب کنید (این همان صفحه‌کلید غیر استاندارد مایکروسافت) و OK را فشار دهید. با فشار دادن چندبارهٔ OK باقی پنجره‌ها را ببندید. اگر تا این مرحله رایانه را بازآغاز نکرده‌اید آن را انجام دهید.
تصحیح صفحه‌کلید فارسی مطابق با استاندارد ملی در ویندوز
ویرایشاگر اعداد در حین تایپ پارسی به صورت انگلیسی تایپ می‌شوند، اگر نیاز به جدا کردن اجزای یک کلمهٔ چندبخشی بدون ایجاد فاصله دارید (همان ترکیب ⇧ Shift و Space)، اگر می‌خواهید دو نقطه زیر حرف «ي» حذف شود و «ی» فارسی بنویسید و... در یک کلام چینش صفحه‌کلید خود را مطابق با استاندارد ملی مطابق کنید؛ یکی از مراحل زیر (ترجیجاً مرحلهٔ تنظیم خودکار) را دنبال کنید:
صفحه‌کلید استاندارد فارسی را از اینجا (به طور مشخص این پرونده) دریافت کنید و «زیپش» را باز کنید و محتویاتش را جایی ذخیره کنید. به محل ذخیره بروید و روی setup.exe دوکلیک کنید و مراحل نصب را انجام دهید.
نکته: صفحه‌کلید قدیمی «Persian» و صفحه‌کلید جدید نامش «Persian Experimental Standard» است. همان طور که در شکل مقابل مشاهده می‌کنید صفحه‌کلید قدیمی حذف شده و صفحه کلید جدید جایگزین آن گشته است. (به شما نیز توصیه می‌شود از صفحه‌کلید غیراستاندارد قبلی (استاندارد مایکروسافت) استفاده نکنید و آن را حذف نمایید.)
صفحه‌کلید در لینوکس
ویرایشدر سیستم‌های لینوکس یا گنو/لینوکس از صفحه‌کلید استاندارد ملی فارسی استفاده می‌شود. باید توجه داشت که در لینوکس محیط‌های رومیزی مختلفی وجود دارد و تنظیم صفحه‌کلید برای محیط‌های مختلف اندکی تفاوت می‌کند:
(توجه شود که در بعضی لینوکس‌های فارسی (مثل گنو/لینوکس پارسیکس) صفحه‌کلید فارسی به طور پیش‌فرض فعال است.)
گنوم
ویرایشتوجه کنید که برای راه‌اندازی صفحه‌کلید فارسی در گنوم نیازی به دسترسی مدیریتی ندارید. بنابراین فقط کافی است که یکی از کاربران رایانه باشید تا بتوانید صفحه‌کلید فارسی را برای خود نصب کنید.
- به System سپس Preferences و Keyboard بروید.
- زبانهٔ Layout را انتخاب کنید.
- دکمهٔ Add را فشرده و صفحه‌کلید را انتخاب کنید.
- به طور پیش‌فرض برای تغییر صفحه‌کلید باید دو دکمهٔ Right Alt+Left Alt را هم‌زمان فشرد. با رفتن به زبانهٔ Layout Options می‌توانید این تنظیمات را تغییر دهید.
- در صورتی که که از توزیع اوبونتو استفاده می‌کنید می‌توانید به کمک راهنمای اضافه نمودن امکانات تکمیلی زبان فارسی به اوبونتو به سادگی در اوبونتو فارسی بنویسید.
کی‌دی‌ای
ویرایش- به Control Center بروید. (از طریق منوی اصلی (K Menu) یا با فشردن Alt+F2 پنجرهٔ Run ظاهر می‌شود و می‌تواند دستور
kcontrolرا وارد کنید.) - به Regional & Accessibility سپس Keyboard Layout بروید.
- با فعال کردن Keyboard Layouts می‌توانید زبان فارسی (Iran) را به فهرست اضافه کنید.
- با کلیک بر روی پرچم کشوری که صفحه‌کلید آن فعال است می‌توانید صفحه‌کلید را عوض کنید.
- می‌توانید در Regional & Accessibility در زیر بخش Keyboard Shortcuts؛ در بخش Swtich to Next Keyboard Layout دکمهٔ تعویض صفحه‌کلید را نیز تغییر دهید.
تمام محیط‌ها
ویرایشدر محیط‌های رومیزی که امکان فعال‌سازی صفحه‌کلید از طریق واسط گرافیکی وجود ندارد یا به هر دلیلی نمی‌خواهید از آن استفاده کنید، باید پروندهٔ تنظیمات را دستی تغییر دهید. برای فعال‌سازی با سطح دسترسی root تغییرات زیر را انجام دهید.
با ویرایشگر مورد علاقهٔ خود /etc/X11/xorg.conf.d/10-evdev.conf را برای ویرایش باز کنید. البته ممکن است evdev.conf شما با عدد دیگری همراه باشد، برای اطمینان از دستور locate evdev.conf استفاده کرده و سپس پرونده‌ای که پیدا می‌شود، را تغییر دهید.
Section "InputClass" Identifier «evdev keyboard catchall» MatchIsKeyboard "on" MatchDevicePath «/dev/input/event*» Driver "evdev" Option "XkbLayout" «us,ir» Option "XKbOptions" «grp:alt_shift_toggle» EndSection
بعد از آن با کمک دو دکمهٔ Alt+⇧ Shift می‌توانید زبان نوشتاری خود را به فارسی و انگلیسی تغییر دهید. در این صورت نیازی به setxkbmap ندارید.
در پایان پرونده را ذخیره کرده و سیستم را از نو راه‌اندازی کنید.
از طریق خط فرمان
ویرایشsetxkbmap ir
در این صورت، برای بازگشت به انگلیسی باید دستور setxkbmap en وارد شود که بدون استفاده از شل اسکریپت ممکن نیست.
صفحه‌کلید فارسی در مکینتاش
ویرایشپشتیبانی کامل زبان فارسی در سیستم‌عامل مک‌اواس ۱۰ (Mac OS X) وجود دارد. برای فعال کردن صفحه‌کلید فارسی:
- در منوی اپل، گزینهٔ
System Preferencesرا انتخاب کنید. - گزینهٔ
Language & Textرا، که با نماد پرچم سازمان ملل مشخص شده، از سطر اول انتخاب کنید. - سربرگ چهارم
(Input Sources)را کلیک کنید. - در لیست زبان‌ها، چند گزینه برای فارسی وجود دارند که با نقش پرچم ایران مشخص شده‌اند. صفحه‌کلید
Persian ISIRI ۲۹۰۱که با پرچم ایران مشخص شده‌است را انتخاب کنید. - در سمت راست لیست زبان‌ها، روی گزینهٔ
Show input menu in menubarکلیک کنید. زبان فارسی اکنون از طریق منوی بالای صفحه (سمت راست) قابل انتخاب است.
قلم‌های استاندارد
ویرایشاگر با حرف «ی» مشکل دارید و به حرف بعدی نمی‌چسبد و یک سری مشکلات دیگر که از غیراستاندارد بودن قلم‌ها ناشی می‌شوند. مجموعه‌ای از قلم‌های پرکاربرد در متون فارسی با استاندارد یونی‌کد را می‌توانید از اینجا بارگیری کنید. پس از دریافت پرونده که به صورت فشرده می‌باشد، نیاز است که قلم‌ها را به کمک ابزارهای داخلی سیستم‌عامل یا به کمک نرم‌افزارهایی چون WinRAR در ویندوز باز کنید تا قابل استفاده شوند.
پس از باز کردن باید پوشه‌ای با نام farsifonts-0.4 شامل ۱۴ پرونده داشته باشید که ده‌تای آنها پسوند .ttf داشته باشند.
راهنمای نصب قلم در ویندوز
ویرایشدر صورتی که از Windows 7 استفاده می‌کنید، نصب قلم‌ها به سادگی با انتخاب آنها و راست‌کلیک، سپس انتخاب گزینهٔ «Install» انجام می‌پذیرد، در غیر این صورت:
- برای نصب قلم‌ها باید با اختیارات مدیر سیستم به سراغ Control Panel بروید.
- روی شمایل Fonts دوبار کلیک کنید تا پنجرهٔ Fonts باز شود. (اگر در Control Panel، شکلک Fonts را مشاهده نمی‌کنید، از حاشیهٔ سمت چپ، عبارت Switch to Classic View را انتخاب کنید تا شمایل Fonts ظاهر گردد.)
- این پنجره را باز نگه داشته، سپس یک پنجرهٔ دیگر باز کرده و به محل حاوی قلم‌ها بروید.
- قلم‌ها را انتخاب کنید، سپس با موشواره آنها را کشیده و در پنجرهٔ Fonts در کنار بقیهٔ قلم‌ها بیندازید.
راهنمای نصب قلم در لینوکس
ویرایشدر بیشتر توزیع‌های لینوکس، می‌توانید برای خودتان یا برای همهٔ کاربران قلم‌ها را نصب نمایید:
از طریق دریافت قلم‌های دلخواه و نصب دستی
ویرایش- در حالت اول یک شاخه به نام
fonts.در شاخهٔ آغازه(home directory)ایجاد کنید. (توجه کنید که نام شاخه با نقطه شروع می‌شود.) - در حالت دوم، با اختیارات مدیر سیستم پوشه‌ای با نام «fa» در مسیر
/usr/share/fontsایجاد کنید. - سپس، در هر دو حالت، قلم‌های ttf را در پوشه‌ای که ایجاد کرده‌اید ذخیره کنید و دستور
fc‑cacheرا اجرا کنید. - ممکن است لازم باشد برای فعال شدن قلم‌ها در همهٔ برنامه‌ها، از سیستم خارج شده و دوباره وارد شوید.
از طریق نصب قلم‌ها در یک Package آماده
ویرایشبرای نصب فونت‌های فارسی (مخصوصاً فونت‌های ویکی‌نسکی فارسی) در ترمینال تایپ کنید:
sudo apt-get install language-support-fonts-fa
قلم مخصوص ویکی‌نسک
ویرایشویکینسک در پوستهٔ پیش فرض خود به ترتیب از سه قلم Tahoma و Roya و Sans-serif استفاده می‌کند. قلم Roya در بیشتر رایانه‌ها وجود دارد و قلم فارسی رایج و مورد استفاده در وب Tahoma می‌باشد به طور پیش‌فرض روی سیستم عامل‌های ویندوز موجود است.
فاصلهٔ مجازی یا نیم‌فاصله
ویرایشدر صورتی که صفحه‌کلید استاندارد را نصب داشته باشید به کمک کلیدهای ترکیبی ⇧ Shift و Space می‌توانید فاصلهٔ مجازی را وارد نمایید. در غیر این صورت در ویندوز می‌توانید برای وارد کردن فاصلهٔ مجازی از زدن هم‌زمان کلیدهای Alt+0 +1+ 5+ 7 (باید از کلیدهای ماشین حسابی صفحه‌کلید موسوم به Number KeyPad که معمولاً در سمت راست صفحه‌کلید قرار دارد استفاده کنید.) یا کلیدهای Ctrl+ ⇧ Shift+ 2 را هم‌زمان فشار دهید.
(البته چنان‌چه صفحه‌کلید استاندارد نصب کرده باشید نیازی به این همه زحمت برای وارد کردن یک نویسه نیست.)
ویرایشگرهای برخط (آنلاین)
ویرایشدر صورت دسترسی نداشتن به صفحه‌کلید فارسی و وجود نداشتن امکان نصب آن (مانند وقتی که از یک رایانهٔ عمومی استفاده می‌کنید) می‌توانید از ویرایشگرهای فارسی آنلاین استفاده کنید و متن را به محل دلخواه کپی کنید: