راهنمای آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان/درس نه

درس ۸ آموزِشِ‮ ‬زَبانِ‮ ‬فارسی (۹)‮ درس ۱۰


  • جمع

جمع آنست که نشانهٔ خاصی دارد و بر بیش از یک فرد دلالت می‌کند. در فارسی نشانه‌های جمع که به آخر اسم‌های عام و صفات جانشینین اسم می‌چسبد، یکی (ان) و دیگر(ها) است. (ان) بیشتر برای جمع انسان و جانداران و(ها) بیشتر برای بی جانها و اسمهای معنی است:

کِتاب + ها = کِتابها

خانُم + آن = خانُمان

در زبان امروز استعمال آن رو بکاهش است و بجای آن بخصوص در زبان تداول(ها) بکار می‌رود. مانند:

دختر +ها = دخترها[۱] ها (نشانهٔ جمع) در ترکیب با کلمات به هر دو صورت (پیوسته و جدا) صحیح می‌باشد:

کتابها/ کتاب‌ها، کوهها/ کوه‌ها («ه» در پایان واژه کوه، «ه» ملفوظ است)

اما در موارد زیر جدانویسی الزامی است برای نمونه:

هرگاه کلمه پردندانه (بیش­از سه دندانه) شود و یا به «ط» و «ظ» ختم شود: برای نمونه، تلفّظ‌ها

در صورتیکه کلمه به «ه» غیرملفوظ ختم شود، «ه» غیرملفوظ هنگام اضافه شدن علامت جمع «ها» حذف نمی‌شود.

خانِه +ها = خانِه‌ها  بَچّه +ها = بَچّه‌ها[۲]

در صورتیکه اسم یا صفت به ه غیرملفوظ ختم شود، علامت جمع (ان) به (گان) تبدیل شده و (ه) غیر ملفوظ حذف می‌شود.

گُرُسنِه + گان = گُرُسنِگان

در صورتیکه اسم یا صفت به (الف) یا (ی) ختم شود علامت جمع (ان) تبدیل به (یان) می‌شود. 

آقا + یان = آقایان

دانِشجو + یان = دانِشجویان

در مورد اعضای بدن آنچه یگانه است با(ها) جمع بندند، آنچه از اعضای بدن که جفت است هم با(ها) و هم با (ان) جمع بسته می‌شود.

زبان +ها = زبانها

دست‮ ‬‭+‬‮ ‬ان/ها‮ =دستان/دستها

چشم‮ ‬‭+‬‮ ‬ان/‬ها‮ ‬‭=‬‮ ‬چشمان‮ / ‬چشمها[۳]

  • صفت شمارشی اصلی: همان اعداد هستند که بدون پیشوند و پسوند می‌آیند و شمارهٔ اسم یعنی معدود خود را بیان می‌کنند: صفات شمارشی اصلی و موصوف یعنی معدود آنها معمولاً مفرد می‌آیند.[۴]

مَن سِه ساعَت مُنتَظِرِ تو بودم. «مَن سِه ساعَتها مُنتَظِرِ تو بودم.» غلط است.

او دو روز پیش آمد.

مَن سِه سال دَر ایران بودَم. 

  • صِفتِ بَرتَر و صِفَتِ برترین

صفت برتر (تفضیلی)، نوعی صفت است که به وسیلهٔ آن، موصوفی را در صفتی مشترک با یک یا چند موصوف دیگر می‌سنجیم و آن را بر موصوف یا موصوف‌های دیگر برتری می‌دهیم. نشانهٔ صفت برتر، پسوند (تر) است که به آخر صفت مطلق افزوده می‌شود.

کَم - کَمتَر

قیمت این ماشین از آن ماشین گرانتر است.

گاهی صفت برتر همراه کلماتی از قبیل همه، تمام، و کلّیه می‌آید و مانند صفت برترین، صفت را بر همهٔ موصوفهای همجنس برتری می‌دهد:

این ماشین از همهٔ ماشین‌ها گرانتر است.

صفت برترین (عالی)، نوعی صفت است که موصوفی را در صفتی مشترک با همهٔ موصوف‌های همجنس می‌سنجد و آن را بر همگان برتری می‌دهد. نشانهٔ صفت برترین، پسوند (ترین) است که به آخر صفت مطلق افزوده می‌شود.[۵]

کَم - کَمتَرین

خُوشمَزِه تَر = تر + خُوشمَزِه

این هُتِل بِهتَرین هُتِلِ تِهران اَست.

  • بکار بردن پسوند تر با قید:

آن روز شوهرم از همیشه زودتر به خانه برگشت. 

مینا از همه تندتر دوید.

توجه: در مورد قید نمی‌توان (ترین) را بکار برد. مینا تندترین دوید. غلط است.

نمونهٔ ‬جمله

ویرایش

۱. اداره‌ها امروز تعطیل هستند‮.

۲. ‬دانشجویانِ‮ ‬زبانِ‮ ‬فارسی از ایران برگشتند‮.

۳. تهران از شیراز بزرگ‌تر است‮.

۴. تهران از همهٔ‮ ‬شهرهایِ‮ ‬ایران بزرگ‌تر است‮.

۵. ‬تهران بزرگ‌ترین شهرِ‮ ‬ایران است‮.

۶. این کتاب از بقیه بهتر است‮.

تمرین ‮ ۱

ویرایش
روش‌های جمع
پایان واژه با همخوان و واکه پایان واژه با ه غیرملفوظ جمع در ارتباط با جاندار جمع در حالت اضافه

‬صندلی‮ ‬‭+‬‮ ‬ها‮ ‬‭=‬‮ ‬صندلیها/صندلی‌ها

دانشگاه‮ ‬‭+‬‮ ‬ها‮ ‬‭=‬‮ ‬دانشگاهها‬/‬دانشگاه‌ها

این‮ ‬‭+‬‮ ‬ها= اینها/این‌ها

‬آن‮ ‬‭+‬‮ ‬ها‮ ‬‮ =آنها/آن‌ها

راه‮ ‬‭+‬‮ ‬ها‮ =راهها/راه‌ها

تمرین‮ ‬‭+‬‮ ‬ها‮ =تمرینها/تمرین‌ها

لباس‮ ‬‭+‬‮ ‬ها‮ = لباسها/لباس‌ها‬

‬کفش‮ ‬‭+‬‮ ‬ها‮ = کفشها/کفش‌ها‬

کلاس‮ ‬‭+‬‮ ‬ها‮ =کلاسها/کلاس‌ها‬

مدرسه‮ ‬‭+‬‮ ‬ها‮ ‬‭=‬‮ ‬مدرسه‌ها

‬شماره‮ ‬‭+‬‮ ‬ها‮ = شماره‌ها

نامه‮ ‬‭+‬‮ ‬ها=‮ ‬‮ نامه‌ها

بچّه‮ ‬‭+‬‮ ‬ها = بچّه‌ها‬

دختر‮ ‬‭+‬‮ ‬ان‮ ‬‭=‬‮ ‬دختران

مادر‮ ‬‭+‬‮ ‬ان = مادران

‬مهمان‮ ‬‭+‬‮ ‬ان‮ =مهمانان ‬

‬دوست‮ ‬‭+‬‮ ‬ان‮ =دوستان

خواهر‮ ‬‭+‬‮ ‬ان‮=خواهران

برادر‮ ‬‭+‬‮ ‬ان‮ =برادران

‬پسر‮ ‬‭+‬‮ ‬ان‮ =پسران

آقا‮ ‬‭+‬‮ ‬ان‮ =‬‮آقایان

دانشجو‮ ‬‭+‬‮ ‬ان‮ ‬‭=‬‮ ‬دانشجویان

ایرانی‮ ‬‭+‬‮ ‬ان=ایرانیان

‬ ‬کتابِ‮ ‬من‮ ‬‭=‬‮ ‬کتابهایِ‮ ‬من

مهمانِ‮ ‬خارجی‮ ‬‭=‬‮ ‬مهمانانِ‮ ‬خارجی

‬دوستِ‮ ‬برادرم‮ =دوستانِ برادرم

دانشجویِ‮ ‬دانشگاه = دانشجویانِ دانشگاه

‬نامهٔ‮ ‬دخترم = نامه‌هایِ دخترم

‮دستِ‮ ‬من = دستانِ من

صندلیِ‮ ‬اتاق = صندلی‌هایِ اتاق

دانشگاهِ‮ ‬تهران = دانشگاههایِ تهران

شاگردِ‮ ‬مدرسه = شاگردانِ مدرسه

کلاسِ‮ ‬دانشگاه‮ =کلاسهایِ دانشگاه ‬‭‬‬‭‬

کدام کلمه برای تویِ پرانتز مناسب است؟

مثال‮: ‬در شهرِ‮ ‬ما سه‮ (‬○ هتل‮ -×‬هتلها‮) ‬بود‮.

۱. ‬در روز سه‮ (‬ساعت‮ - ‬ساعتها‮) ‬راه می‌رفتیم‮.

۲. ‬(‬شاگرد‮ - ‬شاگردان‮) ‬در کلاس هستند‮.

۳. ‬قبلاً‮ ‬با دوستم در هفته سه‮ (‬روز‮ - ‬روزها‮) ‬صبحها در پارک می دویدیم‮.

۴. ‬این دو‮ (‬دانشجو‮ - ‬دانشجویان‮) ‬هفتهٔ‮ ‬پیش درکلاس حاضر نبودند‮.

۵. ‬(‬مهمان‮ - ‬مهمانان‮) ‬آمدند‮.

۶. ‬‬این سه‮ (‬کتاب‮ - ‬کتابها‮) ‬مالِ‮ ‬من است‮. ‬

تمرین ‮ ۲‬

ویرایش

مثال‮: ‬این لباس از آن لباس‮ (‬قشنگ تر‮) ‬است‮. ‬ ‮< ‬قشنگ‮ >‬

۱. شیراز از تهران‮ (———————————) ‬بود‮. ‬ ‮< ‬گرم‮ >

۲. امسال از پارسال‮ (———————————) ‬است‮. ‬ ‮< ‬سرد‮

۳. زبانِ‮ ‬فارسی از زبانِ‮ ‬انگلیسی‮ (———————————) ‬است‮. ‬ ‮< ‬مشکل‮

۴. مالِ‮ ‬من از مالِ‮ ‬بقیه‮ (———————————) ‬است‮. ‬ ‮< ‬گران‮

۵. این‮ ‬غذا از آن‮ ‬غذا‮ (———————————) ‬است‮. ‬ ‮< ‬تند‮

۶. قیمتِ‮ ‬این بارانی از آن بارانی‮ (———————————) ‬است‮. ‬ ‮< ‬بیش‮

تمرین ‮ ۳‬

ویرایش

مثال‮: ‬به نظرِ‮ ‬شما، ‬کدام راه بهتر است؟ ‮< ‬نزدیک‮ > ‬ به نظرِ‮ ‬من‮ ‬، ‬این راه‮ (‬نزدیکتر‮) ‬است‮.

‮۱. ‬به نظرِ‮ ‬شما، ‬زبان انگلیسی مشکلتر است یا زبان فارسی؟ ‮< ‬آسان‮ >

به نظرِ‮ ‬من‮ ‬، ‮ ‬زبان انگلیسی‮ (———————————) ‬است‮.

‮۲. ‬به نظرِ‮ ‬شما، ‬در میانِ‮ ‬شهرهایِ‮ ‬ایران، ‮ ‬کدام شهر بهتر بود؟ ‮<‬‭ ‬زیبا‮ >

شهرِ‮ ‬اصفهان‮ (———————————) ‬بود‮.

‮۳. ‬به نظرِ‮ ‬تو، ‬برایِ‮ ‬مهمانیِ‮ ‬امشب، ‮ ‬کدام لباس مناسبتر است؟ ‮< ‬قشنگ‮ >

به نظرِ‮ ‬من‮ ‬، ‬این لباس‮ (———————————) ‬است‮.

‮۴. ‬به نظرِ‮ ‬شما، ‬در میانِ‮ ‬غذاهایِ‮ ‬ایرانی، ‮ ‬کدام‮ ‬غذا بهتر است؟ ‮< ‬خوشمزه‮ >

به نظرِ‮ ‬من‮ ‬، خورشِ‮ ‬بادنجان‮ (———————————) ‬است‮.

‮۵. ‬به نظرِ‮ ‬تو، ‮ ‬کدام روز برایِ‮ ‬مهمانی مناسبتر است روزِ‮ ‬شنبه یا چهارشنبه؟ ‮< ‬خوب‮ >

برایِ‮ ‬من روزِ‮ ‬شنبه‮ (———————————) ‬است‮.

تمرین ۴

ویرایش

مثال‮:< ‬نزدیک‮ >

این راه از همهٔ‮ ‬راهها‮ (‬نزدیکتر‮) ‬است‮.

‮این راه از همه‮ (‬نزدیکتر‮) ‬است‮.

این راه‮ (‬نزدیکترین‮) ‬راه است‮.

‮۱. ‬‬ < ‬ارزان‮ >

این هتل از بقیهٔ‮ ‬هتلها‮ (———————————) ‬است‮.

این هتل از بقیه‮ (———————————) ‬است‮.

این هتل‮ (———————————) ‬هتل است‮.

‮۲. ‬‬ < ‬زیبا‮ >

مریم از همهٔ‮ ‬دختران مدرسه‮ (———————————) ‬است‮.

در میانِ‮ ‬دخترانِ‮ ‬مدرسه، ‮ ‬مریم از همه‮ (———————————) ‬است‮.

مریم‮ (———————————) ‬دخترِ‮ ‬مدرسه است‮.

۳. ‬‬ < ‬مشکل‮ >

این درس از همهٔ‮ ‬درسهایِ‮ ‬کتاب‮ (———————————) ‬است‮.

این درس از همه‮ (———————————) ‬است‮.

این درس‮ (———————————) ‬درسِ‮ ‬کتاب است‮.

۴. ‬‬ < ‬خوب‮ >

این فیلم از همهٔ‮ ‬فیلمها‮ (———————————) ‬است‮.

این فیلم از همه‮ (———————————) ‬است‮.

این فیلم‮ (———————————) ‬فیلمِ‮ ‬امسال است‮.

۵. ‬‬< ‬گران‮ >

این هتل از همهٔ ‬هتلهایِ‮ ‬دنیا‮ (———————————) ‬است‮.

این هتل از همه‮ (———————————) ‬است‮.

این هتل‮ (———————————) ‬هتلِ‮ ‬دنیا است‮.

تمرین ۵

ویرایش
گذشته منفی گذشته حال منفی حال
مَن بَرگَشتَم‮ بَرنَگَشتَم‮ بَرمی گَشتَم ‮ بَرنِمی گَشتَم
تُو بَرگَشتی بَرنَگَشتی‮ بَرمی گشتی ‮ بَرنِمی گشتی
او بَرگَشت بَرنَگَشت‮ بَرمی گشت ‮ بَرنِمی گشت
ما بَرگشتیم بَرنَگشتیم‮ بَرمی گشتیم ‮ بَرنِمی گَشتیم
شُما ‬بَرگشتید ‬بَرنَگشتید‮ ‬بَرمی گشتید ‮ ‬بَرنِمی گشتید
آنها بَرگشتند بَرنَگشتند‮ بَرمی گشتَند ‮ بَرنِمی گشتَند

مثال‮: ‬فرشته ساعتِ‮ ‬ده به خانه برگشت‮.

فریبا ساعتِ‮ ‬نه به خانه برگشت‮.

فرشته از فریبا‮ (‬دیرتر‮) ‬به خانه برگشت‮.

۱. ‬‬مادرم ساعتِ‮ ‬شش به خانه برمی گشت‮.

پدرم ساعتِ‮ ‬هفت به خانه بر می‌گشت‮.

مادرم از پدرم‮ (———————————) ‬به خانه بر می‌گشت‮.

۲. ‬من ساعتِ‮ ‬ده و نیم به کلاس آمدم‮.

آقایِ‮ ‬سوزوکی ساعتِ‮ ‬ده و ده دقیقه به کلاس آمد. ‮‬ او از من‮ (———————————) ‬به کلاس آمد‮.

۳. ‬‬قیمتِ‮ ‬لباسِ‮ ‬من نه هزار تومان بود‮.

قیمتِ‮ ‬لباسِ‮ مینا دوازده هزار تومان بود‮.

ولی لباسِ‮ ‬من از لباسِ‮ مینا‮ (———————————) ‬بود‮.

۴. ‬من در روز سه ساعت ورزش می‌کردم‮.

شایان در روز یک ساعت و نیم ورزش می‌کرد‮.

من از او‮ (———————————) ‬ورزش می‌کردم‮.

۵. ‬‬قیمتِ‮ ‬کیفِ‮ ‬من یازده هزار تومان است‮. ‬

قیمتِ‮ ‬کیفِ‮ ‬دوستم ده هزار تومان است‮.

کیفِ‮ ‬من از کیفِ‮ ‬دوستم‮ (———————————) ‬است‮.

تمرین ۶

ویرایش

مثال‮: ‬به نظرِ‮ ‬من در میانِ‮ ‬دوستانِ‮ ‬تو، ‮ ‬فریبا از همه‮ (‬قشنگتر‮- ‬قشنگترین‮) ‬است‮.

‮۱. ‬امسال از پارسال هوا‮ (‬گرمتر‮ - ‬گرمترین‮) ‬است‮.

‮۲. به نظرِ من، ‬اصفهان‮ (‬زیبا‮ - ‬زیباترین‮) ‬شهرِ‮ ‬ایران است‮.

‮۳. به نظرِ من، ‬این خورش از همهٔ‮ ‬خورشها‮ (‬خوشمزه تر‮ - ‬خوشمزه ترین‮) ‬است‮.

‮۴. ‬تهران‮ (‬بزرگتر‮ - ‬بزرگترین‮) ‬شهرِ‮ ‬ایران است‮.

‮۵. ‬او‮ (‬بهتر‮ - ‬بهترین‮) ‬شاگردِ‮ ‬مدرسه بود‮.

‮۶. ‬این‮ ‬غذا از همهٔ‮ ‬غذاهایِ‮ ‬چینی‮ (‬تندتر‮ - ‬تندترین‮) ‬است‮.

‮۷. ‬من چهار سال از شما‮ (‬کوچکتر‮ - ‬کوچکترین‮) ‬هستم‮.

گفتگو‮

ویرایش

شایان‮ ‬ ‮: ‬سلام‮.

فرشته‮ ‬ ‮: ‬سلام‮. ‬خسته نباشی‮. ‬چرا دیر آمدی؟

شایان‮ ‬ ‮: ‬امروز کارم بیشتر بود‮. ‬

فرشته‮ ‬ ‮: ‬ما منتظرِ‮ ‬تو بودیم‮. ‬چرا تلفن نکردی؟

شایان‮ ‬ ‮: ‬ببخشید، ‮ ‬وقت نداشتم‮. ‬خیلی خسته‌ام‮. ‬ فرشته‮ ‬ ‮: ‬من از تو خسته ترم‮! ‬از صبح تا الان کار می‌کردم‮. ‬

شایان‮ ‬ ‮: ‬بچّه‌ها ساعتِ‮ ‬چند خوابیدند؟

فرشته ‮ ‮: ‬آنها چون خیلی خسته بودند امشب زودتر از همیشه خوابیدند‮. ‬

شایان ‬ ‮: ‬حالِ‮ ‬لیلا چطور است؟ ‮ ‬

فرشته‮ ‬ ‮: ‬امروز حالش واقعاً‮ ‬از دیروز بهتر بود ولی به مدرسه نرفت‮. ‬

شایان ‬ ‮: ‬امروز هم سرش درد می‌کرد؟

فرشته‮ ‬ ‮: ‬نه، ‮ ‬درد نمی‌کرد‮. ‬امروز تویِ‮ ‬خانه با دوستانش می دوید و خوشحال‮ ‬ بود‮. ‬برایِ‮ ‬لیلا امروز بهترین روز بود‮.

پاسخ پرسش‌ها

ویرایش

تمرین ۱ - سؤال ۱. ساعت ۲. شاگردان ۳. روز ۴. دانشجو ۵. مهمانان ۶. کتاب

تمرین ۲ - سؤال ۱. (گرمتر) ۲. (سرد تر) ۳. (مشکلتر) ۴. (گرانتر) ۵. (تندتر) ۶. (بیشتر)

تمرین ۳ - سؤال ۱. (کوچکتر) - (کوچکترین) ۲. (سردتر) - (سردترین) ۳. (گرمتر) - (گرمترین) ۴. (ارزانتر) - (ارزانترین) ۵. (گرانتر) - (گرانترین) ۶. (نزدیکتر) - (نزدیکترین) ۷. (دورتر) - (دورترین) ۸. (مشکلتر) - (مشکلترین) ۹. (قشنگتر) - (قشنگترین) ۱۰. (آسانتر) - (آسانترین) ۱۱. (کمتر) - (کمترین) ۱۲. (بیشتر) - (بیشترین)

تمرین ۴ - سؤال ۱. (آسانتر) ۲. (زیباتر) ۳. (قشنگتر) ۴. (خوشمزه تر) ۵. (بهتر)

تمرین ۵ - سؤال ۱. (ارزانتر) - (ارزانتر) - (ارزانترین) ۲. (زیباتر) - (زیباتر) - (زیباترین) ۳. (مشکلتر) - (مشکلتر) - (مشکلترین) ۴. (بهتر) - (بهتر) - (بهترین) ۵. (گرانتر) - (گرانترین)

تمرین ۶ - سؤال ۱. (گرمتر) ۲. (زیباترین) ۳. (خوشمزه تر) ۴. (بزرگترین) ۵. (بهترین) ۶. (تندتر) ۷. (کوچکتر)

کلمه هایِ‮ ‬تازه

ویرایش
  • اَرزان‮ ‬:arzān‬:
  • اِمسال‮ ‬:emsāl‮ ‬:
  • اِمشَب‮ ‬:emshab‮ ‬:
  • بادِنجان‬:bādenjān‮ ‬:
  • بَرگَشتَن‮(‬اَز‮ - ‬بِه‮)‬:bar gashtan‮ ‬:
  • بَقیه‬:baq‮ī‬ye‮ ‬:
  • بِهتَر:behtar‮ ‬:
  • بیش‮‬:b‮ī‬sh‬:
  • پارسال ‬:pārsāl‮ ‬:
  • تُند ‬:tond‮ ‬:
  • خَستِه نَباشی:khaste nabāsh‮ī‬:
  • دُنیا ‬:donyā:
  • دور‬:d‮ū‬r‮ ‬:
  • دَویدَن‬:dav‮ī‬dan‮ ‬:
  • دیر‬:d‮ī‬r‮ ‬:
  • راه:rāh‮ ‬:
  • راه رَفتَن:rāh raftan‮ ‬:
  • روز‬:r‮ū‬z:
  • زیبا:z‮ī‬bā:
  • سال ‬:sāl‮ ‬:
  • شاگِرد:shāgerd‮ ‬:
  • کار داشتَن‮(‬با‮)‬:kār dāshtan‮ ‬:
  • کار کَردَن‮(‬دَر‮)‬‬:kār kardan‮ ‬:
  • کَم ‬:kam‮ ‬:
  • کوچک:k‮ū‬tāh‬:
  • گِران‬:gerān‮ ‬:
  • مَدرسِه‬:madrese‮ ‬:
  • میانِ‮( ‬دَر‮ - ‬بِه‮ - ‬اَز‮)‬‬:m‮ī‬yān-e‮ ‬:
  • نَزدیک‬:nazd‮ī‬k‮ ‬:
  • هَمِه ‬:hame‮ ‬:
  • وَقت‮ ‬:vaqt‮ ‬:
  • وَقت داشتَن ‬:vaqt dāshtan‮ ‬:

جستارهای وابسته

ویرایش

منابع

ویرایش
  1. فرشیدورد، خسرو. دستور مفصّل امروز. انتشارات سخن، ۱۳۸۲. 186. شابک ‎964-372-039-x. 
  2. فرهنگستان زبان و فرهنگ فارسی
  3. معین، محمد. مفرد و جمع. کتابخانه ابن سینا، 1340. 55. 
  4. انوری، حسن. دستور زبان فارسی ۲ ویرایش دوم. انتشارات فاطمی، ۱۳۸۵. 162. شابک ‎964-318-293-2. 
  5. انوری، حسن. دستور زبان فارسی ۲ ویرایش دوم. انتشارات فاطمی، ۱۳۸۵. 156. شابک ‎964-318-293-2.