زیست‌شناسی/دستگاه حرکتی
| تنظیم هورمونی | دستگاه حرکتی | الفبای زیست فناوری |
| زیست‌شناسی |
دستگاه اسکلتی ویرایش
دستگاه اسكلتي به مجموعه استخوانها و غضروف‌ها و اتصالات آنها ميگويند.
وظايف دستگاه اسكلتي تشكيل چهار چوب كلي بدن ، محافظت از آن و عمل كردن به عنوان تكيهگاه ماهيچهها و محل ذخيره مواد معدني و توليد سلولهاي خوني ميباشد.
انواع اسكلت ویرایش
- اسكلت خارجي : يك پوستهي غير زنده ميباشد. مانند صدف نرم تنان و يا اسكلت خارجي بند پايان.
اسكلت خارجي بندپايان كوتيكول ناميده ميشود و داراي مادهاي به نام كيتين ميباشد كه يك نوع پلي- ساكاريد است. اين اسكلت نقش محافظت و انتقال نيرو را انجام ميدهد.
نكته: از معايب اسكلت خارجي، جلوگيري از رشد جاندار ميباشد. براي رفع اين مشكل جاندار بايد پوست‌اندازي كند.
- اسكلت داخلي : بر خلاف اسكلت خارجي يک بافت زنده ميباشد و همراه با جانور رشد ميكند. جنس
آن از استخوان يا غضروف ميباشد. در كوسه ماهي و سفره ماهي اسكلت فقط غضروف ميباشد اما در بيشتر مهره‌داران از استخوان و مقدار كمي هم غضروف ميباشد.
آيا مي‌دانيد: يك گروه از بي‌مهرگان اسكلت داخلي دارند اين گروه خارپوستان ميباشند. اسكلت آنها شامل خارهايي ميباشند كه در زير اپيدرم قرار گرفته‌اند.
بافت استخواني ویرایش
بافت استخواني مثل هر بافت ديگري از سلول (استئوسيت‌ها) و مادهي ميان بافتي تشكيل شده است. اما با توجه به طرز قرار گرفتن سلولها دو نوع بافت استخواني داريم كه عبارتند از:
-1 بافت استخواني متراكم: در اين بافت سلولهاي استخواني در داخل حفره‌هايي قرار دارند و اين حفره‌ها روي دايره‌هاي متحدالمركزي در اطراف كانالي به نام مجراي هاورس آرايش يافته‌اند و در مجموع سيستم‌هاي هاورس را مي‌سازند. در داخل مجراي هاورس رگهاي خوني قرار دارند.
چون در بافت متراكم سلولها به صورت منظم قرار گرفته‌اند از استحكام بسيار خوبي برخوردار است و سطوح خارجي تمام استخوانهاي بدن را ميپوشاند. اما چون در استخوانهاي دراز احتمال شكستگي زياد است در تنهي اين استخوانها بافت متراكم بسيار ضخيم ميباشد. به عبارت ديگر تنهي اين استخوانها فقط از بافت متراكم تشكيل شده است.
بافت اسفنجي ویرایش
در اين نوع بافت سلولهاي استخواني به صورت بي نظم در كنار هم قرار گرفته و شبكهاي از رشته‌هاي نازك استخواني را به وجود ميآورند. در بين اين رشته‌ها فضاهاي خالي زيادي وجود دارد و اين و فضاها به وسيله‌ي مغز قرمز استخوان پر ميشوند.
بافت اسفنجي در زير بافت متراكم در دو سر استخوانهاي دراز و در قسمت مياني استخوانهاي پهن و كوتاه قرار دارد.
چگونگي تشكيل استخوانها ویرایش
استخوان سازي از دوران جنيني در بدن شروع ميشود و به دو روش صورت ميگيرد:
الف- استخوانهاي دراز: ابتدا بافت پيوندي به بافت غضروفي تبديل ميشود، سپس به تدريج بافتهاي غضروفي با جذب مواد معدني به بافت استخواني تبديل ميشوند و اين كار تا سن حدود 20 سالگي ادامه پيدا ميكند. با رسيدن به اين سن تمام مناطق غضروفي استخواني ميشوند و رشد طولي استخوانها متوقف ميشود.
ب- استخوانهاي پهن: از يك بافت پيوندي غير غضروفي منشا ميگيرند يعني مستقيما از بافت پيوندي به وجود ميآيند.
دستگاه ماهيچهاي ویرایش
عامل اصلي حركت بدن ماهيچهها هستند و دستگاه اسكلتي به عنوان تكيهگاه ماهيچهها عمل كرده و باعث انتقال نيرو ميشود. جانوران با داشتن هر دو دستگاه بسيار سريعتر حركت ميكنند.
بافت ماهيچهاي: از سلولهاي ماهيچهاي و مادهي ميان بافتي تشكيل شده است. به هر كدام از سلولها ماهيچهاي تار يا فيبر ماهيچهاي ميگويند. فيبرهاي ماهيچهاي داراي ويژگيهاي اختصاصي مثل پروتئين- هاي ويژه منقبض شونده ، ميتوكندريهاي فراوان و شكل ويژه ميباشند.
انواع ماهيچه‌هاي موجود در بدن ویرایش
الف- ماهيچه‌هاي اسكلتي يا مخطط
ب- ماهيچه‌هاي صاف
ج- ماهيچه‌هاي قلبي
ماهيچه‌هاي اسكلتي يا مخطط: در اين ماهيچهها فيبرهاي ماهيچهاي به صورت دسته‌هايي سازمان دهي شده و به وسيله‌ي بافت پيوندي پوشيده شده‌اند و تمام اين دسته‌ها به كمك يك پرده‌اي از جنس بافت پيوندي احاطه شده و ماهيچه را به وجود ميآورند.
بافت پيوندي بين فيبرهاي ماهيچهاي تا دو سر ماهيچه ادامه پيدا كرده و باعث اتصال ماهيچه به استخوان ميشوند. به اين بافت پيوندي بين دو سر ماهيچهها زردپي يا تاندون ميگويند. بزرگترين زردپي بدن زردپي آشيل ميباشد كه باعث اتصال ماهيچه‌ي پشت ساق پا به پاشنه ميشود.
تامين انرژي لازم براي فعاليت ماهيچهه ویرایش
هم اتصال فيلامنت‌هاي اكتين و ميوزين به يكديگر و هم جدا شدن آنها از هم نياز به انرژي دارد اين انرژي در فيبرها كم است به جاي آن ATP تامين ميشود. اما ذخيره‌ي ATP توسط مولكول‌هاي پرانرژي گليكوژن(پلي ساكاريد ذخيره‌اي جانوران) در آنها ذخيره شده است. در هنگام فعاليت ماهيچهها گليكوژن‌ها تجزيه شده و گلوكزها را به وجود ميآورند و گلوكزها طي فرايند تنفس سلولي در داخل ميتوكندري‌ها باعث ساخته شدن مولكول‌هاي ATP ميشوند.
نكته: در هنگام فعاليت شديد بدني گلوكزهاي بسيار زيادي مي‌سوزند و اين امر باعث كمبود اكسيژن و تا حدودي ATP می‌شود در نتيجه گلوكزها اجبارا به روش بي‌هوازي مي‌شكنند و از اين طريق مقدار كمي اسيد لاكتيك توليد ميكنند. تجمع اسيد لاكتيك در فيبرها باعث ايجاد درد در ماهيچهها ميشود.