سمشناسی بالینی برای محصولات تجاری/تعریف
| ' | تعریف | تاریخچه |
| سمشناسی بالینی برای محصولات تجاری |
سمشناسی شاخهای از علوم است که با سمها سر و کار دارد. سم (زهر) مادهای است که در صورت استعمال سبب اثرات مضر در یک موجود زنده میشود خواه به صورت تصادفی یا با طرح. طبق توافق سمشناسی همچنین مطالعه اثرات مضر ناشی از پدیدههای فیزیکی را نیز شامل میشود مثل انواع تشعشعات و صداها. در عمل البته این تعریفهای ساده مشکل دارند چه از نظر معنی کردن دقیق چیزهایی که جز سمها محسوب میشوند و چه از نظر اندازهگیری اثرات سم.
مطالعه سمشناسی از جهات بسیاری برای جامعه سودمند است نه تنها از انسانها و محیط در برابر اثرات مخرب مسمومکنندهها محافظت میکند بلکه رشد و توسعه مسمومکنندههای انتخابی را نیز تسهیل میکند مثل داروهای ضدسرطان و سایر داروهای پزشکی و حشرهکشها.
مفهوم سم (زهر) یک مفهوم کمی است. هر مادهای که مقداری از دز آن، مضر باشد سم است اما با این حال میتوانیم بگوییم هر مادهای که در دزهای پایین مضر نیست باز هم میتواند سم باشد. ما بین این دو حد طیفی از اثرات ممکنه وجود دارد از سمیت مزمن ملایم گرفته تا کشندگی فوری. به عنوان یک مثال میتوانیم از ونیل کلراید یاد کنیم. در دزهای بالا، یک سم قوی برای جگر است، در دزهای پایین یک ماده سرطانزا با دوره کمون طولانی است. نمود بارز اهمیت دز را میتوانیم در مورد فلزاتی ببینیم که در رژیم غذایی، ضروری محسوب میشوند اما در دزهای بالا سمی هستند. از این رو آهن، مس، منیزیم، کبالت، منگنز و روی میتوانند یا به مقدار کم در رژیم غذایی وجود داشته باشند (کمبود)، یا در سطح متوسط وجود داشته باشند (نگهدارنده) یا در سطح بسیار بالا وجود داشته باشند (سمیت).
سمشناسی کاربردی جنبههای مختلفی را که سمشناسی در آن زمینه بکار میرود یا توسعه یک روش جدید یا مسمومکنندههای انتخابی جدید برای بکارگیری در محیطهای لازم را شامل میشود.
- سمشناسی بالینی: تشخیص و درمان مسمومیت انسان.
- سمشناسی دامی: تشخیص و درمان مسمومیت در جانوران (به جز انسانها) به ویژه دامها و جانوران اهلی میباشد اما گونههای شکاری را شامل نمیشود. سایر مباحث مهم در سمشناسی دامی انتقال احتمالی سم (توکسین) به جمعیت انسان از طریق شیر و سایر مواد غدایی و مراقبت و رفتار اخلاقمدارانه با جانوران آزمایشی است.
- سمشناسی جنایی: مربوط میشود به جنبههای پزشکی قانونی شامل شناسایی سم در نمونههای پژشکی و سایر نمونهها.
- سمشناسی محیطی: مربوط میشود به جابجایی مسمومکنندهها و متابولیتهای آنها و تجزیه محصولات در محیط و در زنجیرههای غذایی و اثری که این آلودهکنندهها بر افراد و بهویژه بر جمعیتها میگذارند. به دلیل تعدد مواد شیمیایی صنعتی و احتمالهای رویارویی و نیز همپوشانی مداوم در حال تغییر قانونهایی که به این رویاروییها مربوط میشود. این بخش از سمشناسی بسیار رشد یافته است.
- سمشناسی صنعتی: بخشی تخصصی از سمشناسی محیطی است که با محیط کار سر و کار دارد و بخش مهمی از بهداشت محیط را تشکیل میدهد.[۱]
منابع ویرایش
- ↑ ارنست، ه، راهنمای سمشناسی مدرن، ویلی اینتر ساینس، 2004