عامل‌های انسانی در امنیت اطلاعات/فیسبوک و حریم شخصی آنلاین: نگرش، رفتار و پیامدهای ناخواسته

نگاه اجمالی به موضوع و ادبیات مرتبط با آن

فناوری‌های فراگیر همانند شبکه‌های اجتماعی امروزی به طور معمول پیامدهای ناخواسته‌ای در بردارند که از آن جمله می‌توان به تهدید حریم خصوصی افراد و تغییر مناسبات بین فضای واقعی و مجازی اشاره کرد. نویسندگان این مقاله که خلاصه‌ای از آن به زبان فارسی در اختیار شماست، به بررسی مسأله تجاوز به حریم خصوصی افراد در فیسبوک و درک کاربران از این موضوع به خصوص در زمینه‌های درک آگاهانه کاربران فیسبوک از مسائل مرتبط با حریم خصوصی، استراتژی‌های مقابله با خطر، تجربهٔ برخورد با تجاوز به حریم خصوصی و فرایند درک-اجرا می‌پردازند. با یک روش تحقیق آماری تئوری‌های خود را آزموده و نتایج آن را به بحث می‌گذارند.

تاریخچه‌ای از روند گسترش فیسبوک و چالش حریم شخصی در آن

• تولد وبگاه فیس‌بوک ۴ فوریه ۲۰۰۴ بود. شبکه‌اجتماعی مجازی که به سرعت به سمت میلیاردی شدن پیش می‌رود.
• تا سال ۲۰۰۵ فیسبوک پسوردها را به صورت کد نشده ارسال می‌کرد، از الگوریتم‌های ساده و قابل دانلود برای ایجاد URLهایش استفاده می‌کرد و در مورد کاربرانش از سایر منابع اطلاعات جمع‌آوری می‌نمود.
• در سال ۲۰۰۶ با استفاده از News Feed اطلاعات مربوط به فعالیت هر فرد، در صفحه نخست دوستانش دیده میشد که موجب گردید این احساس به کاربرانش دست دهد که در معرض دید همگان هستند. پس از اعتراض بسیار، فیسبوک ابرازهای کنترلی برای تعیین دسترسی سایرین به آن ایجاد نمود.
• در سال ۲۰۰۷ براساس گزارش حریم خصوصی بین‌الملل، فیسبوک پس از گوگل مقام دوم ناامن‌ترین سایت را به دست آورد.
• برای کاربران عادی، امنیت در فیسبوک در دیده شدن و دیده نشدن اطلاعات خلاصه می‌گردد.
• یکی دیگر از موارد نگران‌کننده در مورد فیسبوک استفاده دولت و پلیس برای جستجوی افراد از آن است. پلیس فدرال و CIA دو موسسه‌یی هستند که رسماً از فیسبوک بعنوان یکی از منابع اطلاعاتی‌شان استفاده می‌کنند.
• همچنین در امریکا موسسات دولتی بصورت قانونی اجازه دارند از پیکربندی‌های امنیت شخصی کاربران فیسبوک عبور کرده و در مورد کارمندان بالقوه‌ی خود تحقیق کنند.
• از سوی دیگر، شخص سوم‌ها می‌توانند از طریق داده‌کاوی، فیشینگ و سایر روش‌های تبهکارانه اطلاعات شخصی را از فیسبوک استخراج کنند.
• جولیان آسانژ موسس وب سایت ویکی لیکس می‌گوید: «فیس بوک تنفر آمیز ترین ابزار جاسوسی است که تاکنون ایجاد شده‌است. هر کس که نام و مشخصات دوستان خود را به شبکه اجتماعی فیس بوک اضافه می‌کند باید بداند که به شکل رایگان در خدمت دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکاست و این گنجینه اطلاعاتی را برای آنها تکمیل می‌کند.منبع
• از سوی دیگر، دسترسی به اطلاعات شخصی بخصوص در مورد علائق مشترک و رابطه‌ها از طریق شبکه‌های اجتماعی مجازی به راحتی امکان‌پذیر است. در مقایسه با شبکه‌های اجتماعی و گروه‌های دوستانه واقعی این مسأله کمتر اتفاق می‌افتد.
• با وجود اینکه در مورد نقائص امنیتی حریم خصوصی در فیسبوک داد سخن زیاد رفته است اما بررسی کمی روی میزان آگاهی و دقت کاربرانش در این مورد صورت پذیرفته است. در یک مطالعه با گروه کوچکی از کاربران، مشاهده گردیده که تنها ۴۰ درصد از کاربران از ستینگ‌های پرایوسی‌ استفاده می‌کنند در حالی که ۸۰درصد ایشان از وجود چنین ستینگ‌هایی باخبرند و حدود ۶۰ درصد از پروفایل‌ها داری عکس، اطلاعات در مورد محل زندگی و... هستند.
• مطالعات نشان می‌دهد که بسیاری از دانشجویان حتی بعد از اینکه در مورد نحوه کار با انتخاب‌های پرایوسی دوره دیدند باز هم انتخاب‌های پیش‌گزیده‌ی فیسبوک را تغییر نداده‌اند.
• از سوی دیگر، آسان‌ترین کار در تغییر دسترسی پروفایل به «فقط برای دوستان» است. اما نکته اینجاست که مفهوم دوست در جامعه مجازی مفهومی وسیع است که می‌تواند شامل دوستان نزدیک، آشنایان دور و یا افرادی باشد که فقط هویت مجازی آن‌ها را می‌شناسیم.
• با وجود همه‌ این تهدیدات فیسبوک و سایر شبکه‌های بسیار محبوب و پر کاربرد هستند. مطالعات نشان می‌دهد که کاربران دائماً در حال حلاجی بین مزایای اجتماعی مورد انتظار خود و میزان تهدیدات حریم خصوصی‌شان هستند و به استفاده از این شبکه‌ها ادامه می‌دهند.
• مهمترین مزیت ایجاد شده توسط شبکه‌های اجتماعی بلاشک، سرمایه اجتماعی است که از ایجاد و حفظ روابط بین‌فردی و دوستانه حاصل می‌شود. و از آنجا که این سرمایه اجتماعی جز از طریق به اشتراک گذاری اطلاعات شخصی برای مخاطبان نامحدود بدست نمی‌آید، شبکه‌های اجتماعی جوامعی با ریسک بالا خوانده می‌شوند که در آن اطلاعات شخصی سرمایه‌های اجتماعی می‌شوند که مبادله و یا معامله می‌شوند.
• به دلیل همین جذابیت ایجاد سرمایه اجتماعی، کاربران به راحتی اطلاعاتی را در اختیار شبکه‌های مجازی می‌گذارند که از روش‌های دیگر به آسانی بروز نمی‌دهند. این موضوع می‌تواند بستر مناسبی برای بازاریابی و تبلیغات مویرگی باشد و همین پتانسیل است که ارزش فیسبوک را بصورت نجومی و البته بصورت حدسی بالا برده است.
• برای کاربر معمولی فیسبوک استفاده تجاری و یا تهدیدات حریم خصوصی همچنان نامرئی باقی مانده است. فیسبوک مانند یک کوه یخی لایه مرئی زیبا و جذاب خود را از لایه ترسناک نامرئی‌اش جدا کرده است. همه فعالیت‌های تبلیغاتی نباید به صورت مستقیم صورت بگیرد تا کاربران بتوانند به راحتی و با جذب شدن به لایه مرئی اطلاعات بیشتری برای بدنه کوه یخی که زیر آب قرار دارد ایجاد کنند.

تحقیق در مورد امنیت حریم شخصی کاربران در فیسبوک

رویکرد تئوری تحقیق

پایه این تحقیق بر سه نظریه اصلی رسانه متکی است

1. تئوری استفاده و لذت
2. رویکرد تاثیر شخص سوم
3. تئوری استفاده آیینی از رسانه

اما در این تحقیق این سه نظریه را آزموده نمی‌شود. بلکه بصورت چارچوب و زمینه تحقیق از آنها استفاده می‌شود.
تئوری استفاده و لذت بیان میدارد که افراد برای ارضای نیازهایشان از رسانه استفاده می‌کنند که در این میان سه نیاز / نیاز به تنوع و تفریح، / نیاز به روابط موازی اجتماعی / نیاز به شکل‌دهی هویت / از بقیه مهمترند. فیسبوک در برآورده کردن هر سه نیاز بسیار قوی عمل می‌کند.
رویکرد شخص سوم بیان میدارد که مردم انتظار دارند تاثیر رسانه روی سایرین بیش از ایشان باشد. در مورد فیسبوک، این حالت در مورد خطرات حریم خصوصی دیده میشود.
تئوری استفاده آیینی از رسانه بیان میدارد که مردم از رسانه نه فقط برای کسب خبر یا تفریح بلکه بصورت بخشی از رومرگی زندگیشان استفاده میکنند. این روزها استفاده از فیسبوک نیز بصورت بخش روزمره‌یی از زندگی مردم درآمده است.

نظریه‌های تحقیق

1. H1= بسیاری از کاربران فیسبوک ، اگر نگوییم بیشترشان، درک صحیحی از مسائل حریم خصوصی ندارند. و همین موجب می‌شود که از انتخاب‌های امنیت حریم خصوصیشان استفاده نمی‌کنند.
2. H2a= برای بسیاری از کاربران فیسبوک مزایای ایجاد شبکه آنلاین به ریسک خطرات احتمالی به اشتراک گذاری اطلاعات شخصی میارزد.
3. H2b= کاربران از میزان اهمیت فیسبوک در زندگی روزمره‌شان به دلیل استفاده روزمره‌ش بی‌اطلاعند.
4. H3= کاربران فیسبوک احتمال خطر بیشتری را برای دیگران میدهند تا خودشان.
5. H4= اگر کاربران فیسبوک گزارش حمله به سیستم امنیتی خودشان را گزارش کنند نسبت به زمانی که گزارش مربوط به دیگران باشد، احتمال بیشتری دارد که پرایوسی ستینگشان را تغییر دهند.

سوال‌هایی که در بازتحقیق مطرح می‌شوند

1. میزان اهمیت فیسبوک برای کابرانش و نقش آن در زندگی اجتماعی‌شان چیست؟
2. فیسبوک تا چه اندازه روی زندگی روزمره کاربرانش تاثیر دارد و تا چه خود آیین روزمرگی ایجاد کرده است؟
3. نقش فیسبوک در تولید و گسترش شایعه چیست؟
4. فیسبوک چه اثرات منفی‌یی بخصوص در زمینه امنیت حریم خصوصی دارد؟

روش تحقیق

۱۱۹ فارغ التحصیل دانشگاه‌های غرب میانه امریکا برای بررسی انتخاب شدند و از بین آنها شش زن و دو مرد برای مصاحبه رودررو انتخاب گردیده و در ژوئن ۲۰۰۷ مصاحبه شدند.

مقیاس‌های نظرسنجی

1. شامل ۳۶ پرسش چندگزینه‌یی
2. بخش اول درباره میزان استفاده فیسبوک، هر چندوقت یکبار، هربار چه مدت و چه مدت عضو بوده‌ند
3. بخش دوم در مورد میزان اطلاعاتی که در اختیار گذاشته‌اند: اطلاعاتی از قبیل جنسیت، روابط، علائق، دیدگاهی اجتماعی و سیاسی و ...
4. بخش سوم در مورد نامشان که آیا حقیقی است. نام کامل است. تنها نام کوچک است. تنها یک لقب است. و آیا تصویر پروفایل دارند؟
5. بخش چهارم در مورد رویکردشان به حریم شخصی: آیا از پرایوسی ستینگهای فیسبوک اطلاع دارند؟ آیا پروفایلشان محافظت شده است؟ در این صورت میزان دسترسی به آن چقدر است
6. برای رویکردشان به واژه «دوستان»: چه کسانی را به دوستی می‌پذیرند؟ فقط آدمایی که شخصاً می‌شناسند. آدمهایی که درباره‌شان شنیده اند. و یا هرکسی که برایشان درخواست دوستی بفرستد.
7. در مورد میزان فایده فیسبوک برای کاربران، میزان تاثیرش در ارتباط با دوستان نقش فیسبوک در زندگی روزمره
8. در مورد میزان خطرات احتمالی فیسبوک: آیا هرگز با مشکلی مثل جلو آمدن ناخواسته کسی، تعقیب شدن آنلاین توسط کسی و... مواجه شده‌اند؟ آیا در معرض شایعه خراب کننده بودند؟ اطلاعات شخصیشان دزدیده شده است یا خیر؟

مصاحبه‌های حضوری عمیق

در ۵ زمینه پرسش مطرح گردید: تجاوز به حریم شخصی / شکسته شدن اعتماد / تجاوز از حدود / شایعات و غیبت / استفاده از فیسبوک بصورت عادت یا آیین روزمره

یافته‌ها

• تئوری نخست به صورت نسبی تایید شد. اکثریت کاربران فیسبوک یعنی ۹۱ درصد از ستینگهای پرایوسی آگاهی داشته و از آنها استفاده می‌کنند. اما ۹ درصد باقیمانده که اطلاعی ندارند، پروفایلهایشان عمومی است.
• ۶۹ درصد کاربران پرایوسی ستینگهایشان را تغییر داده‌ند و ۵۰ درصد ایشان دسترسی پروفایلشان را محدود به «فقط برای دوستان» کرده‌اند.
• حدود ۳۸ درصد کاربران بیش از ۳۰۰ دوست داشته‌اند. ۱۰ درصد کاربران عنوان کرده‌اند که هرکس را به عنوان دوستشان می‌پذیرند در حالی که ۵۲ درصدشان فقط کسانی را می‌پذیرند که شخصاً می‌شناسند.
• نود درصد پاسخگویان اسم واقعی‌شان، جنسیت‌شان و شهر محل زندگیشان را در فیسبوک بیان کرده‌اند و عکسی از خودشان آپلود کرده‌اند. ۸۰ درصد کاربران ایمیل‌شان و علائق فردیشان را در فیسبوک به‌روز کرده‌اند و یک سوم آنها اطلاعات تماس دقیقی چون شماره تلفن خود را بیان کرده‌اند.
• این اطلاعات نشان میدهند که گرچه تعداد زیادی از کاربران پروفایل خود را محدود کرده‌اند اما دسترسی اطلاعات آنها برای تعداد زیادی از دوستان امکان‌پذیر است.
• نظریه دوم/ قسمت a که بیان میکرد که مزایای فیسبوک، خطرات احتمالی را از میدان به در می‌کنند تایید شد.
• نظریه دوم/قسمت b که بیان میکرد کاربران فیسبوک به دلیل استفاده روزمره و آیین‌وار از آن از اهمیتش در زندگیشان بی اطلاعند، تایید نشد. در حقیقت رابطه خطی مستقیمی بین میزان اهمیت فیسبوک و استفاده از آن در بین کاربران مشاهده گردیده است.
• نظریه سوم که بیان میداشت کاربران فیسبوک فکر میکنند اتفاق بد همیشه برای دیگران میافتد، تایید شد.
• نظریه چهارم که بیان میداشت پس گزارش تجاوز به حریم شخصی در مورد خود شخص احتمال بیشتری هست که تغییرات پرایوسی محکمتر شوند، تایید شد.
• عادی‌سازی (روزمره‌سازی) یا کاربرد فیسبوک در زندگی روزمره افراد: فیسبوک در زندگی روزمره کاربرانش جای خود را باز کرده است چرا که به آنها اجازه میدهد که به جمع وسیعی از جامعه و دوستانشان دسترسی داشته باشند.
• استفاده آیین‌وار از فیسبوک: که ارتباط مستقیمی با روزمره بودن کاربری آن دارد. فیسبوک آیینها و قوانین نانوشته خاص خود را دارد. برای مثال آخر هفته‌ها همه بیرون میروند و بعد عکسهایشان را آپلود میکنند تا دیگران ببینید. فیسبوک خود موجب ایجاد بسیاری از این آیین‌هاست . قرارهای فیسبوکی و ... از جمله این آیین‌هاست.
• آسیاب شایعات: فیسبوک کمک میکند که شایعات با سرعت بیشتری اوج بگیرد و گاهی خودش موجب ایجاد این شایعات است. مهمترین موضوعی که شایعات در موردش شکل می‌گیرد تغییر وضعیت رابطه افراد است. هر تغییری در وضعیت تأهل افراد ماشه شایعات را می‌کشد. این موضوع باعث میشود تا بسیاری افراد، به جهت مدیریت تصویری که از خود دارند از تغییر وضعیت رابطه‌شان خودداری کنند.
• تجاوز به حریم شخصی: تجربه‌های تجاوز به حریم شخصی متفاوت و در اندازه‌های مختلفند. از تجربه هک شدن، پُست شدن مکالمات شخصی توسط شخص مقابل روی دیوارش، تا مزاحمت تلفنی یا آنلاین. کاربران در برخورد با چنین مواردی معمولاً احساس ناامنی، خشم، ترس و عدم کنترل میکنند. و برای مبارزه با این مسأله دو روش برمی‌گزینند: تنظیمات پرایوسی خود را قوی‌تر می‌کنند و یا مسأله را در پس‌زمینه بی‌اهمیتی گم میکنند. و طوری برخورد میکنند انگار اتفاق مهمی نیفتاده است.

بحث

• این یافته‌ها نشان می‌دهند که گرچه کاربران فیسبوک از خطر قرار دادن اطلاعات شخصیشان روی وب آگاهند اما خواست آنها برای داخل کردن اطلاعات شخصیشان در شبکه‌های اجتماعی (که در حقیقت همین دیده شدن شخص پشت نام مهمترین دلیل ایجاد آنهاست) و این حس نادرست که تنها دوستان دسترسی به اطلاعاتشان دارند، باعث میشود کاربران احساس کنند به اندازه کافی محافظت میشوند. از سوی دیگر، شرکت در زندگی اجتماعی مبتنی بر فنآوری آنقدر در زندگی روزمره جوانان امروز تنیده شده است که عدم استفاده از این امکانات به نوعی مرگ اجتماعی تلقی میشود.
• برعکس آنچه نظرسنجی میدهد، مصاحبه‌کننده‌ها آگاهی اندکی نسبت به اهمیت فیسبوک در زندگیشان نشان داده‌ند. این میتواند نشان دهد که فیسبوک چقدر بصورت نامرئی در بافت زندگی امروز تنیده شده است. بخشی از این موضوع به این برمی‌گردد که فیسبوک ابزاری‌ست که از طریق آن فرد می‌تواند ارتباط اجتماعی صمیمی و در عین حال دوری با افراد داشته باشد. می‌تواند از زندگی خصوصی دیگران باخبر شود و از شایعات باخبر بماند.
• از سوی دیگر فیسبوک این امکان را به کاربرانش میدهد که ارتباط سطحی گسترده‌یی با افراد زیادی داشته باشند. از نظر روانی این افراد، در فاصله امنی مطابق استاندارد ناگفته فیسبوکی قرار می‌گیرند. راحتی و مزایای استفاده از فیسبوک به عنوان یک ابزار اجتماعی و این دیدگاه که اتفاق بد فقط برای دیگران میافتد، باعث میشود که افراد براحتی جذب فیسبوک شوند.
• کاربران فیسبوک اطلاعات شخصی زیادی را در گروه‌هایی وسیع با دسترسی زیاد میگذارند و این شاید به این دلیل باشد که بدون اینکه واقعا بتوانند روی حریم شخصی‌شان کنترلی داشته باشند، احساس کنترل و امنیت دارند. با وجود اینکه تعداد زیادی از کاربران، دسترسی پروفایل‌شان را محدود نموده‌ند، به نظر نمی‌رسد دقیقاً متوجه باشند که میزان خطر حریم شخصیشان رابطه مستقیمی با تعداد دوستان، معیارهای انتخاب دوستان و اطلاعاتی است که دست و دلبازانه در اختیار فیسبوک قرار می‌دهند. این نمونه‌یی از رفتارهای غیرعمدی و غیرقابل درک انسانی در مواجهه با فنآوریهای اطلاعات است. به دلیل طبیعت جعبه سیاه‌گونه سیستمهای کامپیوتری، هرچه سیستم‌ها دارای رابط کاربری راحت‌تر و اجتماعی‌تر می‌شوند، کُنِش‌های انسانی با فنآوری اطلاعات هر روز پیچیده‌تر می‌شوند.
• برای جلوگیری از تجاوز به حریم شخصی، کاربران محتاط‌تر باید به دقت مزایا و معایب اطلاعات خصوصی که از خود در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذارند را بررسی کنند. برای استفاده ایمن از شبکه‌هایی مانند فیسبوک، کاربران باید نه تنها از سطح سواد و اطلاعات تکنیکی بالایی برخوردار باشند بلکه درک درستی از وضعیت زندگی اجتماعی-فرهنگی اطرافشان داشته باشند.
• فیسبوک یه هدف در حال حرکت است. به طوری که بسیاری از چاش‌های مربوط به حریم شخصی آن به صورت‌های مختلف حل و فصل شده‌ند یا می‌شوند. اما اپلیکیشن‌ها و امکانات دیگری نیز بدان افزوده شده می‌شود که خود چالش‌برانگیز خواهند بود.

نتیجه‌گیری

• هدف از این مطالعه بررسی ارتباط بین استفاده از ابزارهای شبکه‌های اجتماعی آنلاین و میزان خطرات حریم شخصی بوده است.
• این مطالعه نشان میدهد مزایا و لذائد استفاده از فیسبوک، خطرات تجاوز به حریم شخصی را از میدان به در میکند
• معمول‌ترین روش محافظت – استفاده از محدودیت دسترسی پروفایل به دوستان – به دلیل تعریف نادرست این دسته و تعداد زیاد افراد دوستان اغلب ناکاراست.
• با توجه به اینکه شایعات، هک شدن‌ها، استفاده نابجا از اطلاعات اشخاص دیگر، فیشینگ، ایجاد مزاحمت و ... واقعاً در شبکه‌های اجتماعی اتفاق میافتد، لازم است که کاربران در مورد این موارد مطلع گردیده و از راههای پیشگیری از چنین مواردی آگاه گردند.

منابع

• "Facebook and Online Privacy: Attitudes, Behaviors, and Unintended Consequences"
  

Writers: Bernhard Debatin, Jennette P. Lovejoy, Ann-Kathrin Horn M.A., Brittany N. Hughes
Source: Journal of Computer-Mediated Communication, Volume 15, Issue 1, pages 83–108, Oct. 2۰۰۹
دریافت منبع

• فیسبوک در ویکیپدیا
• تجربیات شخصی ویراستار فارسی مقاله