ویکیکتاب:خودآموز/نسخه چاپی
 | این یک نسخه چاپی است از ویکیکتاب:خودآموز این پیغام و هیچ چیز اضافیای در چاپ نمیافتند اگر میانگیر را خالی کنید. |
نسخه کنونی و قابل ویرایش این کتاب را می‌توانید در وبگاه ویکیکتاب در نشانی زیر بیابید
https://fa.wikibooks.org/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%AF%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2
درباره این کتاب
چه کسی این کتاب را نوشته است؟ ویرایش
این کتاب، مانند همه کتابهای ویکیکتاب، توسط کاربران عادی همچون شما نوشته شده است. هر کسی که از ویکیکتاب بازدید کند تقریباً می‌تواند هر صفحهای را در هر زمانی که بخواهد ویرایش کند. برخی از کاربران ویکی‌کتاب‌نویسان زبردستی هستند. برخی از آنها رهگذرانی هستند که هنگام خواندن ویکیکتاب، نادرستی‌های نگارشی و املایی آن را می‌زدایند. شما می‌توانید به نوشتن این کتاب کمک کنید، و می‌توانید انتخاب کنید که چقدر می‌خواهید کمک کنید و چگونه.
می‌توانید خطاهایی را که می‌بینید، برطرف کنید، یا می‌توانید کل درس‌هایی را که خود آموخته‌اید در اینجا اضافه کنید، یا می‌توانید کتابهای کامل را آغاز کرده و بنویسید. اگر پرسشی درباره استفاده از ویکیکتاب دارید، حتما بپرسید! وقتی پاسخ‌ها را یاد گرفتید، می‌توانید آنها را در این کتاب برای کاربران و خوانندگان آینده بنویسید.
بازخورد ویرایش
یکی از بهترین ابزارها در روند نوشتن در ویکیکتاب، بازخورد خوانندگان است. اگر کاربر جدیدی هستید و از این کتاب درسی فرا گرفته‌اید، خرسند می‌شویم، آن را به ما بگویید. همچنین، اگر بخش‌های خاصی را گیج‌کننده می‌دانید، یا حتی اطلاعات خاصی را که از دست رفته است، می‌دانید، ما دوست داریم که در مورد آن نیز بشنویم. یکی از بهترین مکان‌ها برای ارائه بازخورد درباره این کتاب، میز تحریر است. هنگام گذاشتن پرسش یا نظر، پیوندی به صفحه کتاب مورد نظر وارد کنید و درباره آنچه دوست دارید، آنچه دوست ندارید و آنچه فکر می‌کنید قابل بهبود است، گفتگو کنید.
این کتاب چگونه مرتب شده است؟ ویرایش
این کتاب بر پایه کار سامان یافته است. ویکی‌کتاب‌نویسان هنگامی‌که از ویکی‌کتاب‌ها بازدید می‌کنند نقش‌های گوناگونی را بر عهده می‌گیرند. بیشتر بازدیدکنندگان ما خوانندگانی هستند که می‌خواهند به صورت رایگان یاد بگیرند. برخی از ویکی‌کتاب‌نویسان، نادرستی‌های املایی، نگارشی یا قالب‌بندی را بهبود می‌بخشند. ما گروه دوم را «ویراستاران» می‌نامیم. گروهی دیگر از ویکی‌کتاب‌نویسان که کتابهای تازه‌ای می‌نویسند را «نویسندگان» می‌نامیم. آن دسته از ویکی‌کتاب‌نویسان که از وبگاه نگهداری می‌کنند، کارهای پاک‌سازی و ساماندهی را انجام می‌دهند و مسئولیت‌هایی دارند که دیگر کاربران ندارند، «مدیران» ویکیکتاب هستند.
افرادی که به ویکیکتاب می‌آیند همیشه فقط در یک گروه قرار نمی‌گیرند بلکه می‌توانند ترکیبی از برخی یا همه گروه‌های بالا باشند. برخی از افراد وظایفی را انجام می‌دهند که کاملاً متفاوت از تمام موارد ذکر شده در بالا است. بیشتر وظایف موجود در ویکیکتاب می‌تواند بسیار شبیه به چهار مورد ذکر شده در بالا باشد، بنابراین این کتاب مطالب را به آن چهار گروه تقسیم می‌کند. اما به یاد داشته باشید که این تنها برای آسان کردن کار است و یک واقعیت نیست. شما باید برای انجام هرگونه کار مفیدی (موارد زیادی برای انتخاب وجود دارد!) احساس راحتی کنید.
بخش نخست مقدمه‌ای درباره ویکی‌کتاب‌ها و نمای کلی از این پروژه و نحوه کار آن است. بخش دوم به راهنماهای شروع سریع برای مخاطبان مختلف اختصاص دارد.
یک نکته درباره شکل این کتاب ویرایش
این کتاب از یک قالب کاملاً ساده استفاده می‌کند که دیگر کتاب‌ها می‌توانند آزادانه از آن استفاده کنند. تصمیماتی که نویسندگان این کتاب گرفته‌اند، تنها راه یا حتی بهترین راه برای انجام کارها نیست. خوب است که هنگام ایجاد کتابهای خود از نمونه‌های موجود پیروی کنید، اما به یاد داشته باشید که هیچ «روش درستی» برای انجام کارها وجود ندارد و کتابهای گوناگون ممکن است نیازهای بسیار متفاوتی داشته باشند.
این کتاب فراتر از اینکه نمونه خوبی باشد، می‌تواند منبع خوبی برای خوانندگانی باشد که تازه وارد ویکیکتاب می‌شوند یا صرفاً کنجکاو هستند. اگر درباره این کتاب بازخورد دارید، یا می‌خواهید تغییراتی را ایجاد کنید، به یاد داشته باشید که اینجا یک ویکی است و هر کسی در هر زمان آزاد است که آن را ویرایش کند. این ممکن است یک مفهوم باورنکردنی به نظر برسد، اما در طی فصل‌های بعدی ما درباره چگونگی روند ویرایش سخن خواهیم گفت.
ویکیکتاب چیست؟
ویکیکتاب چیست؟ ویرایش
ویکیکتاب وبگاهی است که در آن کاربرانی از سراسر جهان با یکدیگر همکاری می‌کنند تا درباره موضوعات گوناگون، کتابهای آموزشی بنویسند. ویکیکتاب پروژه‌ای از بنیاد ناسودبر ویکی‌مدیا است. شما می‌توانید در هر زمان این صفحه و تقریبا همه صفحه‌های ویکیکتاب را ویرایش کنید. اصل بنیادی ویکیکتاب می‌گوید:«همه می‌توانند ویکیکتاب را ویرایش کنند.»
تاریخچه ویرایش
پروژه ویکیکتاب از سال ۱۳۸۳ آغاز به کار کرد و اکنون یکی از بزرگ‌ترین وبگاههای کتاب الکترونیکی جهان است. برای یافتن اطلاعات بیشتر از صفحه درباره ویکیکتاب دیدن کنید. در آغاز پروژه، فراز و نشیب‌های زیادی وجود داشت که اکنون نیستند. ویکیکتاب حجم زیادی کتاب پیرامون موضوعات گوناگون دارد.ویکیکتاب جامعه‌ای پر جنب و جوش از داوطلبانی دارد که می‌نویسند و نگهداری می‌کنند.
جامعه تعاملی ویرایش
ویکیکتاب جامعه‌ای آنلاین، تعاملی و کاملا داوطلبانه است. بسیاری از اعضای ویکیکتاب ناشناس هستند از این نظر که هیچ اطلاعاتی راجع به خودشان نداده‌اند یا اگر داده‌اند اندک است. ویکیکتاب دارای یک سازمان تصمیم‌گیری دولتی یا متمرکز نیست بلکه هر تصمیمی تنها از سوی کاربران و از راه گفتگو، توافق و اجماع گرفته می‌شود.
تمام تغییرات توسط داوطلبان سخت‌کوش ما انجام می‌شود. باز تکرار می‌کنیم: هر کسی می‌تواند هر زمانی تقریبا هر صفحهای را ویرایش کند، اغلب به صورت ناشناس و هیچ سازمانی نظارت نمی‌کند که کارها به خوبی به پیش برود. ممکن است شگفت‌زده شوید که اصلا چطور چنین پروژه‌ای می‌تواند عملی شود؟ چطور همه چیز خوب پیش می‌رود و پروژه به جلو می‌رود؟
جواب در یک واژه است و آن جامعه داوطلب است، جامعه‌ای که در ادامه بیشتر از آن توضیح خواهیم داد و جامعه ویکیکتاب نامیده می‌شود.
بنیاد ویکی‌مدیا چیست؟ ویرایش
بنیاد ویکی‌مدیا یک بنیاد ناسودبر است که بر عملیات‌های، ویکی‌پدیا و پروژه‌های دیگر نظارت می‌کند. برخی از این پروژه‌ها عبارتند از:
ویکی چیست؟ ویرایش
واژه «ویکی» (Wiki) برگرفته از کلمه «ویکی‌ویکی» (WikiWiki) است که به معنای «تند» یا «سریع» است. یک ویکی برنامه‌ای است که به کاربران اجازه می‌دهد تا به سرعت محتوا تولید کنند. تقریبا در هر صفحه یک ویکی، یک دکمه ویرایش وجود دارد. کلیک روی دکمه ویرایش به هر کاربر در هر جایی در جهان اجازه می‌دهد تا محتوای صفحه را اصلاح کرده و محتوای جدید را اضافه کند.
ویکی‌متن ویرایش
صفحات در ویکیکتاب با قالب خاصی به نام «ویکی‌متن» نوشته می‌شوند. ویکی‌متن در بسیاری از جنبه‌ها شبیه اچ‌تی‌ام‌ال است، و برخی از صفحه‌ها با استفاده ترکیبی از ویکی‌متن، اچ‌تی‌ام‌ال، و سی‌اس‌اس نوشته می‌شوند.
مزیت ویکی‌متن این است که نوشتن را خیلی ساده و سریع می‌کند چنانکه مقدار زیادی قالب‌بندی با تلاش بسیار کمی انجام می‌گیرد. همچنین، ویکی‌متن به حفظ ویژگی‌هایی از قبیل عناوین بخش صفحه و فرمت دیگر، استاندارد شده کمک می‌کند. بخش ویرایشگر ویکیکتاب بر روی استفاده از ویکی‌متن تمرکز خواهد کرد.
معیار سرشناسی ویرایش
ویکیکتاب معیارهای ویژه‌ای برای ایجاد کتابهای تازه دارد. برخلاف نام «ویکیکتاب»، در این پروژه اجازه ایجاد هر کتابی را ندارید. در ویکیکتاب شما می‌توانید تنها کتابهای غیرداستانی آموزشی را بسازید. واژه نسک هم که در گذشته استفاده می‌شد همین منظور را می‌رساند که کتاب‌هایی باید در اینجا وارد شوند که «آموزشی، راهنما یا درسی» هستند. تعیین نهایی این که آیا یک کتاب دارای معیارهای سرشناسی هست یا نه بر عهده جامعه ویکیکتاب است.
شایان ذکر است که ویکیکتاب به طور قابل توجهی با پروژه خواهر خود ویکی‌دانشگاه هم‌پوشانی دارد. مطالبی که خارج از محدوده ویکیکتاب هستند، می‌توانند برای ویکی‌دانشگاه مناسب باشند.
آثار تاریخی که دیگر تحت حق چاپ نیستند نباید در ویکیکتاب ایجاد شوند، بلکه باید به ویکی‌نبشته بروند.
باز کردن یک حساب کاربری
فواید باز کردن یک حساب کاربری ویرایش
وقتی شما یک حساب کاربری برای خود در ویکیکتاب ایجاد می‌کنید و همیشه از آن استفاده کنید مزایایی برای شما دارد که در زیر به آنها اشاره می‌شود:
ناشناسی ویرایش
در واقع وقتی با حساب خودتان وارد می‌شوید ناشناس‌تر می‌مانید چون آدرس آی پی شما (که محل سکونت‌تان را قابل شناسایی می‌کند) مشخص نمی‌شود. وقتی حساب کاربری بسازید، آدرس آی‌پی دیگر مشخص نمی‌شود. توجه داشته باشید اگر مشکلی ایجاد کنید، بازرسان کاربر می‌توانند به آی‌پی شما دسترسی داشته باشند. البته این فقط در موارد خاص اتفاق می‌افتد.
فضای کاربری ویرایش
اگر شما یک حساب کاربری دارید حتما یک صفحه کاربری نیز دارید.
ترجیحات ویرایش
در قسمت ترجیحات می‌توانید تنظیمات مربوط به خودتان را تغییر دهید. ویکیکتاب به کاربرانی که به سامانه وارد شده‌اند اجازه می‌دهد که از طریق صفحهٔ ویژه:ترجیحات تنظیمات دلخواه خود را بر نرم‌افزار مدیاویکی اعمال کنند، تا ویکیکتاب به شیوه‌ای که می‌خواهند برایشان به نمایش در آید. به عنوان مثال، یک کاربر از این طریق قادر است
- امضای شخصی خودش را تنظیم کند
- ابعاد جعبهٔ ویرایش را تغییر دهد
- رنگ‌بندی ظاهری ویکیکتاب را متفاوت سازد
- ابزارهای ویرایشی و کمکی را نصب کند
انتخاب نام کاربری ویرایش
این بخش به نام‌های کاربری‌ای می‌پردازد که نامناسب تشخیص داده می‌شوند. همین معیارها در مورد امضاها نیز صادق است.
فهرست زیر لزوماً کامل نیست. هنگام بکارگیری این قواعد از قل سلیم بهره بگیرید (برای نمونه نامی که در یک چهارچوب ممکن است اهانت‌آمیز باشد، ممکن است در یک چهارچوب دیگر معنای ملایم‌تری داشته باشد).
چهار گونه از نام‌های کاربری مشخصا مجاز نیستند:
- نام‌های کاربری گمراه‌کننده که در مورد مشارکت‌کننده موارد گمراه‌کننده‌ای را بیان می‌کنند. این گونه از نام‌ها بسیار بیشتر از آن هستند که بشود اینجا فهرست کرد اما مطمئناً شامل نام‌هایی می‌شود که به نوعی بیان کند که شما دارای منصبی در ویکیکتاب هستید، یا نام‌هایی که ممکن است در قالب امضا ایجاد اختلال کند، مثلاً نام‌هایی که مانند نشانی آی‌پی یا برچسب زمان باشند.
- نام‌های تبلیغاتی به همهٔ نام‌هایی گفته می‌شود که برای تبلیغ یک شرکت، سازمان (شامل سازمان‌های ناسودبر)، وبگاه یا محصولات ساخته‌شده باشد.
- اگر کاربری نام کاربری‌اش مربوط به یک شرکت یا وبگاه است اما در ویکی مشارکت تبلیغاتی برای آن شرکت یا وبگاه نمی‌کند، نباید حسابش را بست اما باید به او توصیه کرد که نام کاربری‌اش را تغییر دهد.
- نام‌های کاربری اهانت‌آمیز یا نفاق‌افکن به نام‌هایی گفته می‌شود که موجب رنجش دیگر مشارکت‌کنندگان شود و ویرایش در کنار یکدیگر را مشکل کند.
- نام‌های کاربری دردسرساز شامل ترولهای آشکار یا حمله‌های شخصی، از جمله واژگان رکیک یا نام‌هایی که به روشنی نشان بدهد برای مختل کردن ویکی‌پدیا ساخته‌شده‌اند.
اگر چنین نام کاربری‌ای انتخاب کنید، حساب شما ممکن است قطع دسترسی شود - اما از شما دعوت می‌شود یک نام کاربری تازه و پذیرفتنی بسازید. اگر شما سهواً یک نام کاربری نامناسب ساخته‌اید، می‌توانید تغییرش دهید - برای تغییر نام کاربری پایین همین صفحه را ببینید. اگر نام کاربری شما لب مرز باشد، ممکن است از شما خواسته شود داوطلبانه آن را تغییر دهید.
استفاده از تقویم هجری خورشیدی در امضا ویرایش
برای استفاده از تقویم هجری خورشیدی در امضا:
از نوار بالای ویکیکتاب به بخش «ترجیحات» بروید و در همان زبانه‌ای که می‌آید (داده‌های کاربر) در بخش «امضا»، در جعبهٔ جلو «امضای جدید» از بعد از «...|بحث]]) » هرچه هست پاک کنید و به جایش «{{جا:#time:l،xij xiF xiY، ساعت H:i (به وقت ایران)|{{جا:به وقت/تهران}}}}» را بیفزایید.
بحث و اجماع
تصمیم‌گیرنده کیست؟ ویرایش
حال که در اینجا هر کسی می‌تواند ویرایش کند، چه کسی تصمیم‌گیرنده است که چه پیش آید؟ چه کسی این وبگاه را از بیراهه رفتن باز می‌دارد؟
پاسخ این سوالات در یک کلمه خلاصه می‌شود. شما، شمایی که اینجا ویرایش می‌کنید باید طوری عمل کنید که همه بتوانند از بودن در ویکیکتاب لذت ببرند.
اگر بخواهیم قضیه را بازتر کنیم همه کسانی که با هم ویرایش می‌کنند یک جامعه را تشکیل می‌دهند، یک گروه اجتماعی که هدف‌شان پیشرفت پروژه‌شان است. از طریق همکاری اعضای جامعه یک سری رهنمودها و سیاست‌هایی را می‌پذیریم و ویکی‌نویسان از آن تبعیت می‌کنند تا فرآیند رو به جلو انجام شود. با یک نام کاربری شما هم می‌توانید به این جامعه ملحق شوید و کمک کنید همه چیز خوب پیش برود.
چطور تصمیم گرفته می‌شود؟ ویرایش
ویکیکتاب به طریقی مشابه یک دولت یا یک گروه دارای رهبر عمل نمی‌کند بلکه ویکیکتاب هیچ رهبر رسمی‌ای ندارد اگرچه به طور غیررسمی همیشه عده‌ای چنین نقشی را بر عهده می‌گیرند. بهترین روش این است که خودتان یک کار را انجام دهید تا سایرین از شما به عنوان نمونه یاد بگیرند.
تصمیم‌های پیچیده در ویکیکتاب توسط جامعه و از طریق روشی گرفته می‌شود که «اجماع» نام دارد. اجماع زمانی است که جامعه بر سر انجام یک کار خاص با هم بحث می‌کنند، راه‌حل‌هایی را پیدا می‌کنند و به یک توافق کلی می‌رسند. توجه داشته باشید که این کار همان رای اکثریت نیست. ویکیکتاب یک دموکراسی نیست و ما رای نمی‌دهیم. حتی در مناسبت‌هایی که رای می‌دهیم، آرا غیر رسمی هستند و به عنوان یک روش عمومی برای اندازه‌گیری اجماع از آن استفاده می‌شود. یک اکثریت ۵۱٪ هرگز برنده نیستند بلکه همگی بایستی با هم سازش کنند تا به یک توافق برسند.
چرا می‌گوییم «همگی»؟ گاهی اوقات افراد خشمگین می‌شوند و علتی منطقی در پشت آن وجود ندارد. اگر یک نفری بالغ نیست و نمی‌تواند با سازش کار کند، دیگران نمی‌توانند به حرف او گوش دهند. همچنین گاهی اوقات (البته این مورد جای تقدیر دارد) بعضی افراد که در اقلیت هستند تمایل دارند «کنار بیایند». به این معنی که فرد می‌گوید «این آن چیزی که من می‌خواهم نیست ولی مانع پیش‌روی جامعه نمی‌شوم». احترام گذاشتن هرگز فراموش نمی‌شود و این کاربرانی که چنین گزینه‌ای را انتخاب می‌کنند، بسیار گرامی هستند. شاید همیشه نتوان به توافق رسید اما با احترام گذاشتن و فروتنی می‌توانیم همیشه پیشرفت کنیم و حرکت رو به جلو داشته باشیم.
مکان‌های بحث ویرایش
در ویکیکتاب چند مکان بحث وجود دارد که هر کدام مربوط به موضوعات خاصی می‌باشد.
- یک مکان است برای بحث درباره موضوعاتی که به ویکیکتاب مربوط می‌شود، مطرح کردن سوالات عمومی و فنی، درخواست راهنمایی و اظهار نظر.
تابلوی اعلانات رویدادهای کنونی
- تابلوی رویدادهای کنونی یک مکان برای بحث نیست بلکه آگهی‌نامه‌ای است که رویدادهای مهم در آن اعلان می‌شود.
- مکانی برای ابراز نظر برای پیشبرد پروژه و پیشنهاد ایده‌های نو
- مکانی برای گزارش خرابکاری یا سایر مشکلات، رسیدگی به جنگ ویرایش و اختلاف بین کاربران، درخواست برای همکاری در نوشتن کتاب، الخ
- مکانی برای انتخاب کتابهای خوبیده و برگزیده، درخواست کتاب، الخ.
- اعلام مشکلات مربوط به نرم‌افزار ویکی
سیاست و خط مشی
سیاست‌ها و رهنمودها ویرایش
میز تحریر مهمترین مکان برای بحث‌ها است که این بحث‌ها بر روی پروژه تأثیرگذارند. خیلی از بحث‌ها تعیین می‌کنند که سیاست ویکیکتاب چه باشد. در جایی از ویکیکتاب بحث‌ها اعلان می‌شوند. در ویکیکتاب صفحاتی وجود دارند که مربوط به سیاست‌ها و رهنمودهای ویکیکتاب می‌شود. در صفحه بحث این صفحات نیز ممکن است بحث‌هایی انجام بگیرد.
چه نوع سیاست‌هایی در ویکیکتاب وجود دارد؟ ویرایش
سیاهه ویرایش
در اینجا سیاهه‌ای از سیاست‌ها و رهنمودهای ویکیکتاب را برایتان آورده‌ایم. برای مشاهده سیاهه‌ای کامل به اینجا مراجعه کنید:
سیاست‌ها ویرایش
چند نمونه از سیاست‌های مهم:
- سیاست فوق یکی از مهمترین سیاست‌های ویکیکتاب است و به شما می‌گوید چه مطالبی را در ویکیکتاب می‌توانید بنویسید و مجاز به نوشتن چه مطالبی نیستید.
- این سیاست به شما می‌گوید اسم کتاب را چگونه انتخاب کنید، صفحات را چگونه نامگذاری کنید، و در نهایت کتابتان را چگونه سازماندهی کنید.
- در سیاست حذف به شما گفته می‌شود چه صفحاتی در ویکیکتاب جایی ندارند و باید حذف شوند تا مخرب نباشند.
- تحمل ویکیکتاب نسبت به ناسزاگویی بسیار کم است، و اصلا دوست ندارد سانسور کند. پس خودتان مراقب باشید مطالب نامناسب ننویسید.
- در این سیاست به وضوح وظایف مدیران شرح داده شده است و اینکه تا چه حد می‌توانند نقش داشته باشند.
رهنمودها ویرایش
چند نمونه از رهنمودهای مهم:
- به کمک این رهنمود کاربرانی که با مبانی ویکی‌نویسی از قبل آشنایی داشته و به تازگی به ویکیکتاب پیوسته‌اند، می‌توانند با محیط ویکیکتاب هماهنگ شوند.
- ویکیکتاب:تازه‌کاران را نزنید!
- این رهنمود به شما نصیحت می‌کند با کاربرانی که تازه ثبت‌نام کرده‌اند برخورد خوبی داشته باشید.
میانبر ویکی‌نویسان
علاوه بر ویکیکتاب پروژه‌های ویکی‌مدیایی دیگری نیز وجود دارند که ویکی‌پدیا یکی از مهمترین آنها است. بسیاری از کاربران اینجا، پیشتر در ویکی‌پدیا ویرایش کرده‌اند. بین این دو پروژه برادر البته تفاوت‌هایی وجود دارد. در این بخش به مسائلی می‌پردازیم که می‌تواند راهنمای کسانی باشد که از ویکی‌پدیا به اینجا آمده‌اند. به این ترتیب سریعتر می‌توانند با ویکیکتاب آشنا شوند.
کتابچه آموزشی به جای مقاله ویرایش
نا گفته پیدا است که کتاب و دانشنامه چیزهای متفاوتی هستند. در حالت آنلاین نیز همین تفاوت‌ها وجود دارد. وظیفه دانشنامه این است که اطلاعات در اختیار مخاطب بگذارد ولی وظیفه کتاب این است که چیزی را به خواننده بیاموزد و مطالب را به گونه‌ای آموزش بدهد که مخاطب یاد بگیرد.
ساختاربندی کتاب‌ها بایستی مثل کتابهای کاغذی انجام بگیرد. کتاب‌ها دارای فهرست محتویات هستند و مطالب آنها به فصل‌های مختلف و سپس صفحات تقسیم می‌شود. بعضی کتاب‌ها ممکن است فصل نداشته باشند بلکه فقط صفحه داشته باشند. بعضی کتاب‌ها ممکن است به جای فصل، بخش داشته باشند. همه این‌ها بیشتر به خود نویسنده بستگی دارد.
کتاب‌ها در ویکیکتاب می‌توانند مثل کتابهای کاغذی شامل اجزای زیر باشند:
جلد کتاب
- صفحهای حاوی عنوان کتاب، یک عکس روی جلد، و کمی اطلاعات جامع
دیباچه
- صفحهای که توسط نویسندگان کتاب نوشته می‌شود و اطلاعاتی درباره کتاب به ما می‌دهد
واژه‌نامه
- صفحهای حاوی اصلاحات تخصصی به کار رفته در کتاب
پیوست
- صفحهای حاوی مطالبی کمکی درباره متن اصلی کتاب که در عین حال برای فهمیدن متن اصلی کتاب مهم هستند
«کتابی کردن» و فرمت شبیه کتاب ویرایش
بسیاری از کتاب‌ها به صورت مقاله‌های شبه‌دانشنامه‌ای و مقاله‌های بلند شروع می‌شوند. اگرچه مقاله‌های بلند برای ویکیکتاب پذیرفته نیستند ولی این را که کتابی در طی مراحل تکمیل شدن ساختار مقاله بلند داشته باشد را می‌توان پذیرفت. اول اینکه بسیاری از کتاب‌ها از طریق درون‌ریزی از ویکی‌پدیا کار خود را شروع می‌کنند و این سرآغازی است برای یک کتاب نو. دوم اینکه ابتدا نوشتن کل مطالب و سپس درست کردن ساختار آن راهی راحت‌تر است. اینکه در مراحل اولیه توسعه کتاب بخواهیم برای آن ترتیب مطالب را مرتب کنیم کمی مشکل است. مقاله‌های بلندی که کنار گذاشته شوند، نامزد حذف می‌شوند.
چنان که بالاتر گفتیم کتاب‌ها در ویکیکتاب کمتر پیش می‌آید صفحاتشان پیوند داشته باشد. این موضوع به چند دلیل است. نخست اینکه کتاب در واقع باید کل محتوایش درون خودش باشد. وابستگی به پیوندهای بسیار نشان می‌دهد کتاب آن طور که باید کل مطلب را پوشش نمی‌دهد. همچنین منابع بیرونی ممکن است مثل یک کتاب آموزشی، حالت آموزنده نداشته باشند. دوم اینکه وقتی خواننده مجبور شود به دنبال پیوندها برود از موضوع اصلی کتاب منحرف می‌شود و ترتیب محتوایی کتاب از دستش بیرون می‌رود. این طور باعث می‌شود نتواند درس‌ها را به خوبی یاد بگیرد.
پرسش‌های رایج مربوط به ویکی‌پدیایی‌ها ویرایش
- س: قهوه‌خانه کجاست؟
- ج: میز تحریر را ببینید.
- س: معیارهای نامگذاری کتاب‌ها چیست؟
- ج: نام صفحه اصلی کتاب را معمولا «نام کتاب» می‌گذارند و نام زیرصفحه‌ها را به صورت «نام کتاب/زیرصفحه» یا «نام کتاب/فصل/زیرصفحه» نامگذاری می‌کنند. در ویکیکتاب بر خلاف ویکی‌پدیا صفحه ابهام‌زدایی به صورت «نام کتاب (نام صفحه)» وجود ندارد.
- س: سیاست‌های ویکیکتاب چه هستند و آیا این سیاست‌ها با سیاست‌های ویکی‌پدیا تفاوت دارند؟
- ج: تفاوت‌های بسیاری وجود دارد، بعضی تفاوت‌ها جزیی و بعضی زیاد هستند. اگر به سیاست‌ها علاقه‌مند هستید، اینجا را ببینید. ویکیکتاب مینی‌مالیست‌تر از ویکی‌پدیا است و به همین دلیل سیاست‌های کمتری دارد.
- س: آیا صفحات ابهام‌زدایی وجود دارند؟
- ج: خیر، صفحات تغییر مسیر و سازماندهی (مثل موضوع‌ها) وجود دارند ولی از صفحات ابهام‌زدایی فقط به صورت محدود در کتاب آشپزی استفاده شده است.
- س: بنده قصد دارم مقاله(هایی) را از ویکی‌پدیا به اینجا بیاورم و روی آن کار کنم تا به صورت فصل‌هایی از کتاب در بیاورم. چه سیاستی در این زمینه وجود دارد؟
- ج: شما پس از اینکه صفحات را از ویکی‌پدیا به اینجا درون‌ریزی کردید بایستی مطابق سیاست‌های ویکیکتاب، کتابتان را بسازید.
راهنمایی برای پروژه کلاسی
ویکیکتاب جامعه‌ای است برای با هم نوشتن درسنامه‌ها و راهنماهای آموزشی. از این رو برای پروژه‌های دسته‌جمعی به طرز منحصر به فردی مناسب است. تا کنون پروژه‌های مختلفی در ویکیکتاب انجام شده‌اند و همه موفق بوده‌اند.
در ادامه راهنمایی‌هایی را به شما برای انجام دادن پروژه‌های کلاسی و گروهی ارائه می‌دهیم. مهم است که رهبر گروه یا آموزگار کلاس این صفحه را به طور کامل بخواند، همچنین خواندن بعضی از بخش‌های این صفحه برای دانش‌آموزان (شرکت کنندگان) نیز مفید است. ویکیکتاب یک جامعه فعال است و پروژه شما با تعامل جامعه ممکن است به جایی برسد که معلوم نیست.
شروع کردن یک پروژه کلاسی ویرایش
اصولا وقتی شما اقدام به برگزاری یک پروژه کلاسی می‌کنید بایستی حتما هدف از پروژه را مشخص کنید: عنوان کتاب(ها) چه باشد؟ کتاب(ها) شامل چه موضوعات و محتوایی باشد؟ کتابتان تا چه عمقی را پوشش بدهد؟ مخاطبان شما چه کسانی هستند؟ به تمام این پرسش‌ها باید پیش از آنکه کلاس‌تان شروع به کار کند، پاسخ بدهید تا نظم کارها حفظ شود. اگر اعضای کلاس به صورت همزمان بر روی یک فصل از کتاب دارند کار می‌کنند، یا اگر بخش‌هایی (مثل واژه‌نامه) در کتاب وجود دارند که در هنگام نوشتن هر فصل باید مورد توجه قرار گیرد، بایستی برای هر فصل یک طرح کلی ارائه کنید.
ثبت نام کردن شرکت کنندگان ویرایش
تمام کسانی که در یک پروژه کلاسی شرکت می‌کنند علی الخصوص رهبر گروه یا آموزگار کلاس بایستی در ویکیکتاب ثبت نام کنند. وقتی یک نفر حساب کاربری برای خود ایجاد می‌کند یک صفحه کاربری به او تعلق خواهد گرفت که در آن می‌تواند مشخصات خود را بنویسد، در صفحه بحث کاربر پیام‌هایی که سایر کاربران برای او می‌فرستند نوشته می‌شود، همچنین در مشارکت‌ها تمام مشارکت‌هایی که کاربر مورد نظر انجام می‌دهد ثبت خواهد شد. آموزگاران دوره بایستی به مشارکت‌ها توجه کنند، زیرا به کمک آن متوجه می‌شوند هر کاربر در طول دوره چقدر کار کرده است. با این حال آموزگاران بایستی دقت داشته باشند تمام آنچه در فهرست مشارکت‌ها ثبت می‌شود ممکن است کار خود مشارکت کننده نباشد و از جای دیگر کپی پیست کرده باشد. از این رو آموزگار بایستی مراقب باشد که مشارکت کنندگان در پروژه دست به سرقت ادبی نزنند.
درجه‌بندی کردن ویرایش
ویکیکتاب نمی‌تواند به شما که آموزگار کلاس هستید بگوید چه نمره‌ای به دانش‌آموزتان بدهید. با این حال اگر شما آموزگار کلاس هستید تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.
درک کردن جامعه ویکیکتاب ویرایش
مشارکت‌کنندگان ویکیکتاب ویرایش
ویکیکتاب توسط گروهی از کاربران داوطلب، نویسنده و ویراستار اداره می‌شود. این افراد در پروژه کلاسی به شما کمک خواهند کرد و ممکن است با اعضای شما تماس بگیرند به آنها خوشامد بگویند یا توصیه‌هایی کنند. به علاوه اگر شما سوالی داشتید می‌توانید در میز تحریر بپرسید. گاهی اوقات نیز ممکن است جامعه از شما یا یکی از دانشجویان شما سوال بپرسند. همچنین اگر ویرایش‌های یک دانشجو کمی عجیب باشدممکن است یک داوطلب ویکیکتاب آن را تصحیح کند.
محتوای آزاد ویرایش
مطالب ویکیکتاب محتوای آزاد است به این معنی که هر کاربر آزاد است تقریبا هر صفحهای را در هر زمانی ویرایش کند.
یافتن مواد آموزشی ویرایش
هر زمان نیاز بود می‌توانید راهنمایی بگیرید ویرایش
ویکیکتاب جای بزرگی است و پرسش‌های گوناگونی برای افراد درباره نحوه انجام دادن کارها و اینکه چرا یک کار به نحو خاصی انجام می‌شود پیش می‌آید.
اگر می‌خواهید ابزارها و صفحات پیشنهادی ما را ببینید به ورودی کاربران بروید. در این صفحه راهنماها و منابعی برای شما پیشنهاد شده است.
برا ی مشاهده تمام سیاست‌ها و رهنمودهایی که در ویکیکتاب استفاده می‌شوند به این صفحه بروید.
اگر با زبان نشانه‌گذاری ویکی (ویکی‌متن) مشکل دارید از یکی از مدیران سوال کنید.
اگر برای مقابله با خرابکاری به کمک نیاز دارید از یکی از مدیران درخواست کنید.
اگر پیشنهاد، نظر یا هر پرسشی دارید می‌توانید در میز تحریر بنویسید.
تبدیل شدن به بخشی از جامعه ویکیکتاب ویرایش
شروع کردن یک کتاب جدید
مقدمه | ورود به سامانه | ویرایش | صفحه‌ها | فرمول‌نویسی | همکاری و کمک به ویکیکتاب | جستجو در ویکیکتاب | واژه‌نامه | سوالات رایج | صفحه بحث | تقویم
ویکیکتاب یک مجموعه از کتاب های با محتوای باز است (به ویژه درسنامه) که غیرداستانی باشند. شما به یک پایگاه قابل استفاده برای عموم و آزاد اطلاعات کمک می‌کنید. اگر این دلیل برای همکاری کردن کافی نیست دلایل زیر را بخوانید.
کمک کردن به ویکی کتاب ویرایش
ویکی کتاب پروژه‌ای است از بنیاد ویکی‌مدیا. این بنیاد راهی فرهنگی را در پیش گرفته‌است و بدون هیچ سود شخصی اقدام به ساخت پروژه‌هایی نظیر ویکی‌پدیا کرده. کامل کردن این پروژه‌ها به کمک مردم حاصل می‌شود.
چرا باید ویکی کتاب را تکمیل کرد؟ ویرایش
ویکیکتاب کتابخانه‌ای آزاد برای آموزش است. اگر هر فرد در هر تخصصی بتواند در اینترنت خلاقیت‌های خود را پیاده کند مراجع زیاد می‌شود و هم شما از اطلاعات دیگران بهره می‌برید و هم دیگران از اطلاعات شما.
- آزاد به معنای آزادی
درسنامه‌های این وبگاه با پروانه محتوای آزاد منتشر می‌شوند.
- رایگان به معنای بدون پول
این پروژه هیچ سود مادی برای هیچ کس ندارد و تنها برای گسترش علم این پروژه آغاز شده است.
- دانشگاه با نیازهای دنیای واقعی ارتباط برقرار می‌کند
کتابهای ما توسط افراد آشنا به موضوع‌ها آغاز می‌شوند. ویکی‌نویس‌ها به صورت مداوم بر محتوای کتاب‌ها نظارت دارند. در اینجا این طور نیست که یک پروفسور به دنبال کسب درآمد باشد، بلکه یک جامعه از افراد حضور دارند که می‌خواهند مطالب علمی را به ساده‌ترین نحو آموزش ببینند.
- دسترسی جهانی به مطالب آموزشی
دوستداران علم از سرتاسر جهان که به وب دسترسی داشته باشند می‌توانند از مطالب آموزشی با کیفیت ما استفاده کنند.
- تنوع آموزشی
هیچ محدودیت زمانی برای شما وجود ندارد. هر زمان دوست داشته باشید می‌توانید به این وبگاه بیایید و از مطالب آموزشی استفاده کنید.
چه کسانی همکاری می‌کنند؟ ویرایش
همه افراد آزادند که همکاری کنند. یکی از بهترین راه‌ها برای یاد گرفتن یک چیز یاد دادن آن به دیگران است. خودتان را امتحان کنید ببینید واقعا تا چه حد نسبت به موضوع آگاهی دارید. این وبگاه این شانس را به شما می‌دهد که بتوانید از درسنامه مرتبط با موضوع مورد نظرتان استفاده کنید و روی آن تمرین کنید. و همه چیز رایگان است!
- متخصصان علوم انسانی
تمام مطالب این وبگاه با پروانه‌ای انتشار می‌یابند که تضمین می‌کند اطلاعات برای همیشه آزاد خواهد ماند.
- معلمان
گاهی پیش می‌آید که حس می‌کنید حتی از نویسنده کتابهای درسی بهتر می‌توانید کتاب بنویسید. شما معلمان به کمک ویکیکتاب می‌توانید در امر سازماندهی و ارائه اطلاعات تأثیرگذار باشید.
- مهندسان
- دست‌اندرکاران صنعت
پیدا کردن یک کتاب
برای پیدا کردن یک کتاب خاص از میان کتابهای ویکیکتاب، چندین روش وجود دارد. در ادامه به این روش‌ها می‌پردازیم.
جستجو ویرایش
در رابط کاربری ویکیکتاب، در منویی که سمت چپ صفحه است ابزاری برای جستجو قرار داده شده است. موضوعی را می‌خواهید جستجو کنید، تایپ کرده و دکمه «جستجو» را کلیک کنید.
یک راه دیگر برای یافتن کتاب این است که از میان موضوع‌های مختلفی که در ویکیکتاب وجود دارد موضوعی را که برای آن جستجو می‌کنید بیابید و سپس ایبوک مورد نظرتان را پیدا کنید. این صفحه‌های موضوعی در گذشته در ویکیکتاب وجود نداشتند و به جای آن از کتابخانه استفاده می‌شد.
کتابهای برگزیده ویرایش
در صفحه کتابهای برگزیده می‌توانید فهرستی از بهترین ایبوک‌های ویکیکتاب فارسی را مشاهده کنید.
چاپ کردن یک کتاب
کتاب را با خود ببرید ویرایش
بسیاری از ویکیکتاب نویسان همراه کتاب‌شان یک نسخه چاپی، یک نسخه پی‌دی‌اف، یا یک مجموعه نیز ارائه می‌دهند. این‌ها ابزارهای مفیدی هستند که به کمک آنها می‌توانید کتاب را در هاردتان ذخیره‌سازی کنید یا برای استفاده آفلاین، اقدام به چاپ کتاب نمایید. در این فصل درباره این گزینه‌ها و طریقه استفاده از آنها توضیح می‌دهیم.
نسخه‌های چاپی ویرایش
یک نسخه چاپی شامل تمام صفحات کتاب است که در یک صفحه جمع‌آوری شده و آماده چاپ است. اگر کتاب بزرگ باشد، خیلی طول خواهد کشید که نسخه چاپی در مرورگر باز شود به خصوص وقتی که سرعت اینترنت شما پایین باشد. به همین دلیل برای نسخه‌های چاپی‌ای که خیلی بزرگ می‌شوند آنها را در چند صفحه تقسیم می‌کنند تا بار اضافی به سرور یا مرورگر وارد نشود.
نسخه‌های پی‌دی‌اف ویرایش
در بعضی از ایبوک‌ها نسخه پی‌دی‌اف نیز قرار داده شده است تا خواننده بتواند ایبوک را دانلود نموده و در هارد خود داشته باشد. بدین ترتیب خواننده قادر خواهد بود بدون اینترنت سر فرصت به مطالعه ایبوک بپردازد.
گردآوری صفحات ویرایش
هر کاربر می‌تواند با مراجعه به ویژه:کتاب صفحاتی از ویکیکتاب را در کنار هم گردآوری کند و یک کتاب برای خود ایجاد کند. شما می‌توانید مجموعه‌ای را که گردآوری کرده‌اید به صورت نسخه پی‌دی‌اف ذخیره کنید.
استفاده کردن از یک کتاب در کلاس درس
کتابهای ویکیکتاب در کلاس درس ویرایش
کتابهای ویکیکتاب همه کتابهای درسی هستند و هدف نهایی ویکیکتاب این است که کتابهای رایگان با کیفیت را جایگزین کتابهای کاغذی سنتی کند. این مزیت بزرگی است برای دانش‌آموزان و مدارسی که وسع مالی برای تهیه کتابهای سنتی را ندارند. پس تعجب نکنید اگر می‌شنوید معلمانی از جای جای جهان کتابهای ویکیکتاب را چاپ کرده‌اند و در سر کلاس درس می‌دهند.
کتابهای ویکیکتاب همیشه در حال تکمیل‌اند و هرگز در وضعیت "کامل" نمی‌باشند. چراکه به طور مداوم بروزرسانی، بهبود، گسترش و بازآرایی می‌شوند. با این حال کتابهای خوب ما تحت عنوان کتابهای برگزیده همیشه وجود دارند و می‌توان در کلاس درس از آنها استفاده کرد.
پیدا کردن یک کتاب در ویکیکتاب ویرایش
پیدا کردن یک کتاب آموزشی رایگان در ویکیکتاب همانند پیدا کردن یک کتاب کاغذی از یک ناشر است. اول بایستی عنوان مناسب را از برگه‌دان پیدا کرده و سپس باید خوانده شوند و مورد ارزیابی قرار گیرند که آیا به درد کلاس درس می‌خورند یا نه. آنگاه می‌توان کتاب را در اختیار دانش‌آموزان قرار داد.
پیدا کردن کتاب‌ها در ویکیکتاب آسان است و در بخش‌های آتی به خوبی توضیح داده شده است. با توجه به اینکه کتاب‌ها همیشه در حال تکمیل شدن هستند حتما سری به کتابهای برگزیده بزنید. این‌ها کتابهای هستند که جامعه ویکیکتاب آنها را به عنوان کتاب‌هایی با کیفیت بالا شناخته است.
کتاب‌ها ممکن است دارای نسخه پی‌دی‌اف یا نسخه چاپی نیز باشند.
پروژه‌های کلاسی و گروهی ویرایش
به طور سنتی کتاب‌ها عبارت از منابع اطلاعاتی پایایی هستند که برای شاگردان کلاس شما می‌توانند مفید باشند. شما می‌توانید به جای کتابهای پایا و مرده از منابع اطلاعاتی پویا استفاده کنید. بعضی از گروه‌ها و کلاس‌ها پروژه‌های کتاب‌نویسی مشارکتی خود را در ویکیکتاب سپری کرده‌اند. این نوع پروژه‌های کلاسی در ویکیکتاب بسیار رایج است. این تکالیف کلاسی ابزاری قوی برای گسترش دانش محسوب می‌شوند.
تصحیح کردن اشتباهات
ممکن است در حال خواندن یک متن باشید که اشتباهاتی را نیز در آن مشاهده کنید. نویسنده‌ها کامل نیستند و ممکن است موقع نوشتن، اشتباه‌های املایی و نگارشی داشته باشند. همیشه در صورتی که اشتباهی را مشاهده کردید می‌توانید به دیگران گزارش دهید ولی اگر مطمئن هستید اشتباه است، خودتان می‌توانید آن را ویرایش کنید. اگر خودتان همیشه را همیشه در حال تصحیح اشتباهات می‌بینید، شاید نیاز باشد بخش بعدی این کتاب یعنی ویراستار ویکیکتاب را بخوانید، تا یاد بگیرید چطور می‌توانید به نحوی بهتر اشتباهات را تصحیح کنید.
کتابهای ما مثل کتابهای چاپی معمولی نیستند که همیشه ثابت باشند بلکه پویا و نتیجه کار تعاملی هستند. هر کسی می‌تواند در هر زمان آنها را تغییر دهد حتی شما. چنین ایده‌ای ممکن است برای خیلی از افراد تازگی داشته باشد. از این رو در این فصل در این باره مقدماتی توضیح داده می‌شود.
کمک گرفتن ویرایش
گاهی اوقات ممکن است یک صفحه ساختار پیچیده‌ای داشته باشد و شما به تنهایی قادر نتوانید آن را اصلاح کنید. نگران نباشید، پیش می‌آید دیگر! اگر احساس می‌کنید نیاز دارید از یک ویراستار با تجربه کمک بگیرید، به میز تحریر بروید و در آنجا پیام بگذارید. از اینکه درخواست کمک می‌کنید اصلا نگران نباشید، ویراستاران داوطلب زیادی هستند که به شما کمک خواهند کرد و از این کار خوشحال می‌شوند. آنها به شما هم یاد می‌دهند چطور به دیگران کمک کنید.
اگر قصد دارید نظری را درباره یک صفحه بنویسید می‌توانید:
- بر روی زبانه بحث در بالای آن صفحه کلیک کنید و مطلب‌تان را در آنجا بنویسید. مشکلی را که در صفحه متوجه شده‌اید به وضوح توضیح بدهید و اگر راه‌حلی برای آن می‌دانید راه‌حل خود را نیز بنویسید.
- راه دیگر این است که در میز تحریر پیام بگذارید و مشکلی را که در یک صفحه یا چند صفحه یک کتاب پیدا کرده‌اید به کاربران ویکیکتاب اعلام کنید. هر مشکل یا مسئله‌ای در رابطه با ویکیکتاب یا صفحات آن وجود دارد می‌توانید در میز تحریر مطرح کنید.
پیام فرستادن و ارتباط ویرایش
به دلایل مختلف امکان دارد بخواهید با یک کاربر ویکی‌نویس دیگر ارتباط برقرار کنید. ممکن است این ارتباط برای تقدیر از کار بزرگی باشد که او انجام داده است یا برای پرسیدن سوال، راهنمایی گرفتن، راهنمایی کردن، بحث درباره یک موضوع، الخ باشد. تماس برقرارکردن با سایر ویکی‌کتاب‌نویسان آسان است و راه‌های مختلفی دارد:
- صفحه بحث کاربر: هر کاربر یک صفحه بحث دارد.
- صفحه بحث: در بالای هر صفحه زبانه‌ای به نام بحث وجود دارد.
- صفحه‌های جامعه مثل میز تحریر
خرابکاری ویرایش
گاهی ممکن است یک خرابکار در یک صفحه محتوای نامناسبی بنویسد یا اینکه کل محتوای صفحه را حذف کند. در صورتی که با چنین چیزی مواجه شوید فورا به مدیران ویکیکتاب اطلاع دهید. کاربران داوطلب و مدیران اشتباهات را تصحیح می‌کنند. اگر خودتان می‌خواهید اشتباهات این چنینی را تصحیح کنید بخش‌های بعدی این کتاب را حتما مطالعه کنید.
مرور کردن (بازنگری) صفحات
بازبینی پرچم خورده ویرایش
در ویکیکتاب (انگلیسی) یک ویژگی نرم‌افزاری منحصر به فرد وجود دارد به نام ویرایش‌های پرچم خورده. به کمک این ویژگی خواننده‌های ویکیکتاب می‌توانند به کتاب‌ها بر اساس کیفیت امتیاز بدهند. خواننده‌ها و ویراستارها می‌توانند بهترین بازنگری‌ها را انجام دهند زیرا آنها صفحات بسیاری را در ویکیکتاب می‌بینند در حالیکه نویسنده‌ها معمولا فقط همان کتابی را مشغول نوشتن آن هستند می‌بینند.
برداشتن پرچم ویرایش‌ها توسط کاربرانی به نام گشت‌زن و ویراستار که دارای سطح دسترسی خاصی هستند انجام می‌گیرد. این کاربران می‌توانند صفحات را به عنوان گشت خورده علامتگذاری کنند یا آنها را درجه‌بندی کنند. دسترسی ویراستار به طور خودکار پس از سپری شدن زمان به کاربرانی اعطا می‌شود که شمار ویرایش‌هایشان از یک حد معینی بیشتر شده باشد. اگر یک مشارکت کننده فعال نیست ولی می‌خواهید زودتر یک ویراستار شوید بایستی درخواست بدهید.
چگونه یک کتاب را ویرایش کنیم؟
ویرایش ویکی‌متن ویرایش
ما یک کتاب کامل درباره ویرایش ویکی‌متن داریم که همه مبانی را پوشش می‌دهد، نه فقط مواردی که در اینجا در ویکیکتاب استفاده می‌شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد نحوه ویرایش صفحه‌ها موجود و ایجاد صفحه‌ها تازه و زیبا، ویرایش ویکی‌متن را بررسی کنید. (برای یک مرور سریع، به بخش نشانه‌گذاری ویکی این کتاب مراجعه کنید).
چرا کاربران در ویکیکتاب ویرایش می‌کنند؟... ویرایش
مردم به دلایل گوناگونی تصمیم به ویرایش ویکیکتاب می‌گیرند، بنابراین تلاش برای فهمیدن دلیل آن کار دشواری است.
برخی از افراد هنگام مطالعه، اشتباه دستوری یا نگارشی پیدا می‌کنند که آنها را آزار می‌دهد. آنها به جای اینکه منتظر بمانند تا شخص دیگری این کار را انجام دهد خودشان آن را درست می‌کنند.
برخی از افراد واقعاً می‌خواهند مواردی را که می‌دانند به اشتراک بگذارند و به دانشجویان دیگر کمک کنند تا به جای خرید کتابهای درسی به صورت رایگان یاد بگیرند.
برخی از افراد به دلیل بی‌حوصلگی و برای داشتن سرگرمی‌مفید، ویرایش می‌کنند.
برخی افراد ویرایش می‌کنند چون قرار است معلمشان به آنها نمره بدهد!
حتی کسانی هستند که کارشان ایجاد ویکی برای شرکت‌هایشان است و این آنها را مجبور می‌کند که با دقت بیشتری به ویکی نگاه کنند و از این طریق به راحتی خطاها را تشخیص می‌دهند و آنها را تصحیح می‌کنند.
دلایل زیادی برای ویرایش وجود دارند، اما در نهایت دلایل واقعاً مهم نیستند. نکته مهم این است که شما در پروژه ویکیکتاب شرکت می‌کنید و اولین قدم را برای عضویت در انجمن ویکیکتاب برداشته اید.
چگونه ویرایش کنیم؟ ویرایش
تقریباً در همه صفحه‌ها پیوندی در بالای صفحه با عنوان «ویرایش» وجود دارد. روی آن پیوند کلیک کنید و به صفحهای منتقل خواهید شد که می‌توانید متن صفحه را ویرایش و ذخیره کنید. ما می‌گوییم «تقریباً همه» زیرا برخی از صفحه‌ها به دلایل گوناگونی در برابر ویرایش محافظت می‌شوند. اگر صفحهای محافظت شده باشد، پیوند «ویرایش» با پیوند «نمایش مبدأ» جایگزین می‌شود. برای دیدن نحوه نوشتن متن می‌توانید کد منبع را مشاهده کنید، اما نمی‌توانید هیچ تغییری در صفحه‌های محافظت شده ایجاد کنید.
هنگام ویرایش یک صفحه، یک جعبه متن با متن فعلی صفحه نمایش داده می‌شود. می‌توانید مواردی را در صفحه تغییر دهید یا اضافه کنید و پس از پایان کار آن را ذخیره کنید.
با کلیک بر روی دکمه پیش‌نمایش، پیش‌نمایشی از صفحه جدید نشان داده می‌شود. در صورت استفاده از پیش‌نمایش هیچ تغییری ایجاد نمی‌شود.
با کلیک بر روی دکمه انتشار تغییرات، تغییرات شما ذخیره می‌شود.
اگر یک ویرایش کوچک انجام داده اید، روی کادر تأیید «این ویرایش، جزئی است» کلیک کنید. با این کار ویرایش به عنوان یک ویرایش جزئی ثبت می‌شود تا نیاز نباشد که دیگر ویراستاران آن را به دقت بازرسی کنند.
خلاصه ویرایش ویرایش
جعبه متنی به نام «خلاصه» به شما فرصتی می‌دهد تا توضیح دهید که چه کاری انجام داده اید و چرا آن را انجام داده اید. نیازی به نوشتن خلاصه نیست، اما توصیه شده است. اگر یک ویرایش جزئی انجام داده‌اید مثلا غلط‌های املایی یا نگارشی یا دستوری را تصحیح کرده‌اید کافی است در خلاصه ویرایش بنویسید «اصلاح نگارشی» یا «اصلاح دستوری». اگر ویرایش مهم و خیلی زیادی انجام داده‌اید علت ویرایش‌تان را بنویسید. این کار به دیگر کاربران کمک می‌کند تا دلیل ویرایش شما را دریابند و اگر اشتباهی در ویرایش‌تان باشد آن را اصلاح کنند.
هنگامی‌که دیگر خوانندگان و ویراستاران به تاریخچه صفحه نگاه می‌کنند خلاصه ویرایش شما را در آنجا می‌بینند. به عبارت دیگر اگر شخصی بخواهد بداند روند تغییرات یک صفحه به چه صورت بوده است با خواندن خلاصه ویرایش‌ها می‌تواند متوجه شود. در حالی که اگر خلاصه ویرایش نوشته نشده باشد مجبور است ویرایش‌ها را یکی یکی بررسی کند.
مزیت دیگری که خلاصه ویرایش دارد این است که مشخص می‌کند کاربری که آن ویرایش را انجام داده، قصدش خرابکاری بوده است یا اینکه کاربری جدید بوده است که با سیاست‌ها به طور کامل آشنایی نداشته است. نوشتن یک خلاصه ویرایش مثل «تلاش برای تصحیح فلان چیز یا مطمئن نیستم درست ویرایش کرده باشم» یا حتی «نیاز به کمک دارم!» مشخص می‌کند که شما خرابکار نیستید و نیاز به کمک کسی دارید که ویرایش‌تان را بررسی کند.
پیگیری کردن ویرایش‌ها ویرایش
راه‌های مختلفی در ویکیکتاب برای پیگیری کردن ویرایش‌ها وجود دارد. شما ممکن است بخواهد ویرایش‌های خودتان، ویرایش‌های یک صفحه خاص یا ویرایش‌های کل جامعه را پیگیر کنید. در زیر به بررسی این موارد خواهیم پرداخت.
تغییرات اخیر ویرایش
هر تغییری که توسط دیگر ویراستاران ویکیکتاب در همه صفحه‌ها اعمال شده در فهرست تغییرات اخیر ذکر شده است. با کلیک روی پیوند "تغییرات اخیر" در نوار ناوبری سمت راست صفحه، می‌توانید به این لیست برسید. در اینجا، تغییرات ایجاد شده را به ترتیب زمانی معکوس، با جدیدترین تغییر در بالای لیست مشاهده خواهید کرد. هر تغییر حاوی عنوان صفحه ویرایش شده، نام کاربر (یا آدرس IP شخص در صورت ورود به سیستم نیست) و داده‌های مختلف دیگر خواهد بود.
فهرست پیگیریها ویرایش
وقتی شما حساب کاربری‌تان را ایجاد کردید از آن پس وقتی با حسای کاربری‌تان وارد ویکیکتاب شوید، یک «فهرست پیگیریها» خواهید داشت. پیوند مربوط به این فهرست پیگیریها در بالای صفحه سمت چپ قرار دارد. همچنین می‌توانید با رفتن به این صفحه فهرست پیگیری‌هایتان را مشاهده کنید. اگر هنوز حساب کاربری ندارید، یکی برای خودتان بسازید.
فیدهای RSS و ATOM ویرایش
فیدهای RSS و ATOM هم برای تغییرات اخیر و هم برای تاریخچه صفحه‌ها مهیا است.
فید آنلاین ویرایش‌ها ویرایش
کاربرانی که با آی‌آر‌سی آشنایی دارند می‌توانند از طریق کانال ویکیکتاب از تغییرات لحظه به لحظه مطلع شوند.
پیگیری تمام صفحه‌ها یک کتاب ویرایش
تفاوت تاریخچه ویرایش
از روی تفاوت تاریخچه می‌توانید نسخه‌های متفاوت یک صفحه را ببینید. وقتی یکی از نسخه‌های قبلی یک صفحه را مشاهده می‌کنید، محتوای قبلی صفحه، در پایین نشان داده می‌شود.
در تغییرات اخیر و فهرست پیگیریها یک دکمه به نام «تاریخچه» در کنار ویرایش‌های انجام شده وجود دارد که با کلیک بر روی آن می‌توانید نسخه‌های قبلی صفحه را ببینید. با کلیک بر روی «نمایش تاریخچه» در بالای صفحه این امکان برای شما فراهم می‌شود که نسخه‌های قبلی یک صفحه را ببینید و در صورت نیاز آنها را از نو ویرایش کنید.
افزودن صفحه جدید ویرایش
انتقال و تغییر نام صفحه‌ها ویرایش
انتقال و تغییر نام صفحه‌ها را از مدیران بخواهید. با این حال برای آشنا شدن با ساختار کتاب‌ها می‌توانید این فصل از خودآموز را مطالعه کنید.
زدن برچسب ویرایش
از برچسب‌ها برای هشدار دادن چیزهای خوب یا بد به کاربران استفاده می‌شود. با برچسب می‌توانید چیزهای مختلفی را گوشزد نمایید مثلا خوب یا برگزیده بودن یک کتاب، درخواست برای حذف، نیاز به تمیزکاری، الخ.
| نام‌الگو | وظیفه |
|---|---|
| درخواست حذف سریع | {{حذف سریع}} |
| نظرخواهی برای حذف | {{نامزد حذف}} |
| صفحه دارای نقض حق تکثیر است | {{نقض حق تکثیر}} |
| پیشنهاد افزایش بخش‌های صفحه | {{بخش}} |
| نیاز به تمیزکاری عمومی | {{تمیزکاری}} |
| نیاز به ادغام صفحه | {{ادغام با}} |
| اعلان فعالیت کلاسی | {{شبیه به یک کلاس}} |
علامتگذاری به شیوه ویکی
مبانی ویکی‌متن ویرایش
ویکی‌متن بسیار ساده است و یکی از بهترین راه‌های یادگیری آن دیدن و انجام آن است. وقتی صفحهای با قالب‌بندی فانتزی دیدید، کافی است، روی «ویرایش» کلیک کنید تا ببینید که چگونه این صفحه ایجاد شده است. برخی چیز ها گویا هستند و برخی نه.
همان‌گونه که قبلاً اشاره کردیم، بیشتر مواقع ویکی‌متن می‌تواند به جای کد اچ‌تی‌ام‌ال و سی‌اس‌اس مورد استفاده قرار گیرد. اگر با اچ‌تی‌ام‌ال و سی‌اس‌اس آشنایی ندارید، تولید مجدد برخی از پیشرفته‌ترین قالب‌بندی‌ها برای شما دشوار است. با این حال نومید نشوید! نیازی نیست همه چیز بلافاصله ایجاد و کامل شوند. شما وقت زیادی برای یادگیری و آزمایش در اینجا دارید.
اگر می خواهید ویکی‌متن و ویرایش را تجربه کنید، می توانید به صفحه تمرین بروید. صفحه تمری صفحهای است که می‌توانید بدون ایجاد مشکل در آن ویرایش کنید. اگر کاری دارید که می خواهید امتحان کنید، آن را در این صفحه انجام دهید!
| اطلاعات کافی نیست؟ ما یک کتاب کامل درباره ویرایش ویکی‌متن داریم که شامل توضیحات دقیق بسیار، نمونه‌های فراوان و نگاهی ژرف‌تر به برخی از ویژگی‌های پیشرفته ویکی‌متن است. برای اطلاعات بیشتر، از ویرایش ویکی‌متن دیدن کنید. |
بندها ویرایش
برای ایجاد بند جدید باید یک خط با بند قبلی فاصله ایجاد کرد. برای نمونه:
این نوشته دو بند دارد. این بند، بند نخست است. این بند، بند دوم است.
نتیجه می‌دهد:
این نوشته دو بند دارد. این بند، بند نخست است.
این بند، بند دوم است.
قالب‌بندی: پررنگ و ایتالیک ویرایش
متن می‌تواند به صورت پررنگ یا ایتالیک باشد تا بر کلمه یا عبارت خاصی تأکید شود. برای نوشتن متنی پررنگ، سه آپوستروف (''') را قبل و بعد از کلمه یا عبارتی که می‌خواهید پررنگ شود قرار دهید. برای نمونه:
'''این نوشته، یک نوشته پررنگ است.'''
نتیجه می‌دهد:
این نوشته، یک نوشته پررنگ است.
معمولاً از پررنگ کردن برای نخستین نمایش یک اصطلاح مهم استفاده می‌شود، برای نمونه در یک کتاب ریاضیات ممکن است «انتگرال ...» به همراه یک تعریف باشد. استفاده دیگر از پررنگ کردن برای تأکید بر اطلاعات مهم باشد، برای نمونه در یک کتاب شیمی ممکن است یک دستورالعمل برای پودر سیاه داده شود، اما بعد از آن ممکن است چیزی مانند «سعی نکنید این را در خانه درست کنید!» نوشته شده باشد. احتمالاً می‌توانید به استفاده بیشتر از متن پررنگ فکر کنید، این‌ها فقط چند نمونه کلی هستند.
برای ایتالیک کردن عبارتی، باید قبل و بعد آن دو آپوستروف ('') (با علامت نقل قول اشتباه گرفته نشود) قرار دهید. برای نمونه:
''این نوشته، یک نوشته ایتالیک است.''
نتیجه می‌دهد:
این نوشته، یک نوشته ایتالیک است.
از متن ایتالیک می‌توان برای افزودن تأکید به متن هنگام بیان نکته استفاده کرد، برای نمونه «شما واقعاً نیازی به این کار ندارید اما ...»، جایی که مردم احتمالاً قصد دارند «واقعاً» را با صدای بلندتر در سر خود بخوانند تا زمانی که «واقعی» عادی را می بینند. کاربرد دیگر هنگام نام بردن عنوان کتاب‌ها و فیلم‌ها است، برای نمونه در «رومئو و ژولیت ویلیام شکسپیر و ...».
این دو نوع قالب‌بندی را می‌توان با قرار دادن ابتدا سه آپوستروف برای متن پررنگ و سپس دو آپوستروف برای متن ایتالیک ترکیب کرد (در مجموع پنج آپوستروف ('''''). برای نمونه:
'''''این نوشته، یک نوشته پررنگ و ایتالیک است.'''''
نتیجه می‌دهد:
این نوشته، یک نوشته پررنگ و ایتالیک است.
این ممکن است برای تأکید بر اطلاعات مهم مورد استفاده قرار گیرد در حالی که تأثیری مشابه با تأکید ایتالیک دارد. اگر در حال نوشتن متن حاشیه‌ای برای کتاب هستید، می تواند از آن استفاده کنید. شما ممکن است مقدمه خود را با اینگونه آغاز کنید:
'''''رمان ارباب حلقه‌ها'''''، نوشته‌ای از جی آر آر تالکین ...
نتیجه می‌دهد:
رمان ارباب حلقه‌ها، نوشته‌ای از جی آر آر تالکین ...
فهرست گلوله‌ای و شماره‌دار ویرایش
برای ایجاد فهرست گلوله‌ای، به سادگی در مقابل هر سطر اضافه شده، یک ستاره قرار دهید. برای نمونه:
*مورد نخست *مورد دوم *مورد سوم
نتیجه می‌دهد:
- مورد نخست
- مورد دوم
- مورد سوم
همچنین می‌توانید گلوله‌های خاصی را تورفتگی دهید. برای این کار، فقط یک ستاره دیگر به ابتدای خط اضافه کنید. برای نمونه:
*مورد نخست **مورد دوم *مورد سوم
نتیجه می‌دهد:
- مورد نخست
- مورد دوم
- مورد سوم
ساخت فهرست‌های شماره‌دار نیز به همین راحتی است. در ابتدای هر سطر یک علامت # قرار دهید، و آنها به طور خودکار شماره‌گذاری می‌شوند. برای نمونه:
#مورد نخست #مورد دوم #مورد سوم
نتیجه می‌دهد:
- مورد نخست
- مورد دوم
- مورد سوم
فهرست‌های شماره‌دار نیز می‌توانند تورفتگی داشته باشند. کافی است در ابتدای هر سطر که نیاز است یک # دیگر اضافه کنید:
#مورد نخست #مورد دوم ##مورد دوم نکته نخست ##مورد دوم نکته دوم #مورد سوم
نتیجه می‌دهد:
- مورد نخست
- مورد دوم
- مورد دوم نکته نخست
- مورد دوم نکته دوم
- مورد سوم
متن Preformatted ویرایش
پیوند صفحه ویرایش
دو راه برای پیوند دادن به دیگر صفحه‌های کتابهای ویکی وجود دارد. یک راه این است که به سادگی نشانی اینترنتی صفحه را وارد کنید. برای نمونه:
صفحهٔ_اصلی/https://fa.wikibooks.org/wiki
نتیجه می‌دهد:
این کار خوب به نظر نمی‌رسد زیرا فقط یک پیوند ساده به صفحه دیگری از کتابهای ویکی ساخته می‌شود که خیلی شسته و رفته نیست. این گونه پیوندها بیشتر برای پیوندهای بیرونی به وبگاههای دیگر برای منابع و خواندن بیشتر اختصاص دارد، برای نمونه، یک کتاب درباره ایران ممکن است در بخش «پیوندهای بیرونی» یا «جستارهای وابسته» خود برای مطالعه بیشتر شامل https://iranicaonline.org شود.
برای پیوندهای ساده به دیگر صفحه‌های ویکیکتاب، شما بخشی از URL را که پس از http://fa.wikibooks.org/wiki/ نوشته شده است را می‌گیرید و در میان دو جفت براکت [[]] قرار می‌دهید. برای نمونه:
[[صفحهٔ_اصلی]]
نتیجه می‌دهد:
شاید تعجب کنید که چرا پیوند شما دارای زیرخط است، در حالی که دیگر پیوندهایی که دیده‌اید فقط دارای فاصله هستند. هنگام ایجاد پیوندها، نرم‌افزار مدیاویکی فاصله‌ها را با زیرخط جایگزین می‌کند، زیرا در ویکیکتاب و دیگر پروژه‌های ویکی‌مدیا، اجازه ایجاد فاصله در نام صفحه را وجود ندارد. بنابراین می‌توان همین کار را با [[صفحهٔ اصلی]] انجام داد.
همچنین شاید تعجب کنید که دو نام متفاوت به یک صفحه می‌روند. باید بگوییم که به دلیل ایجاد تغییر مسیر در یک صفحه این اتفاق می‌افتد. برای نمونه:
[[Main Page]] و [[صفحهٔ اصلی]]
نتیجه می‌دهد:
همچنین همان‌گونه که به کتاب‌ها پیوند داده می‌شود، می‌توان به زیر صفحه‌ها یا هر صفحه دیگری در ویکیکتاب پیوند داد. برای نمونه:
[[ویکیکتاب:خودآموز/درباره این کتاب]]
نتیجه می‌دهد:
این درست به همان اندازه وارد کردن URL به صفحه بد است. با استفاده از نویسه خط عمودی | می‌توان از این اتفاق جلوگیری کرد. با قرار دادن یک | در انتهای نام صفحه، و سپس تایپ کردن نام دیگری بعد از آن، می‌توانید متنی دلخواه را به جای نام طولانی صفحه استفاده کنید. برای نمونه:
[[ویکیکتاب:خودآموز/درباره این کتاب|درباره کتاب]]
نتیجه می‌دهد:
افزودن فاصله در دو سوی | تفاوتی ایجاد نمی‌کند زیرا نرم‌افزار مدیاویکی فاصله را حذف می‌کند. برای نمونه:
[[ویکیکتاب:خودآموز/درباره این کتاب | درباره کتاب]]
نتیجه می‌دهد:
معمولاً بهتر است به یک صفحه کامل پیوند دهید، اما گاهی اوقات ممکن است بخواهید به بخشی از یک صفحه پیوند دهید. برای انجام این کار، پس از نام صفحهای که می‌خواهید به آن پیوند دهید، یک # قرار دهید و نام بخش را اضافه کنید. برای نمونه:
[[ویکیکتاب:خودآموز/درباره این کتاب#این کتاب چگونه مرتب شده است؟|ترتیب کتاب]]
نتیجه می‌دهد:
پیوند به یک بخش خاص می‌تواند در طولانی مدت کمی خطرناک باشد، زیرا اگر بعداً نام این بخش تغییر نام یابد، پیوند فقط به بالای صفحه هدف می‌رود. حتی اگر نام بخش را کمی اشتباه بنویسید نیز همین اتفاق می‌افتد. برای نمونه:
[[ویکیکتاب:خودآموز/درباره این کتاب#این کتاب چگونه مرتب شده است.|ترتیب کتاب]]
نتیجه می‌دهد:
بیشتر پیوندها به صفحه‌های یک کتاب است، بیشتر پیوندهایی که به همان کتاب نیستند به دیگر صفحه‌های ویکیکتاب هستند، اما گاهی اوقات ما به سایر پروژه‌های خواهر مانند ویکی‌پدیا پیوند می‌دهیم. برای پیوند دادن به یک صفحه در یک پروژه خواهر، پیشوند نام پروژه خواهر و نام صفحه را وارد کنید. بیشتر پروژه‌ها دارای یک اختصار یک یا دو حرفی هستند که می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند. برای نمونه، شما می توانید با [[w:صفحه اصلی]] به صفحه اصلی ویکی‌پدیا پیوند دهید.
پرسش ویرایش
چگونه می‌توان از صفحهای به یک بند در صفحهای دیگر پیوند داد؟
تمیزکاری و مراقبت
راه‌های کمک کردن ویرایش
تصحیح کردن از نظر دستوری، املایی و نگارشی و پاک کردن اشتباهات یکی از زمینه‌هایی در ویکیکتاب است که بسیار به کمک داوطلبان نیاز دارد. با این حال بسیاری از کارهای دیگر نیز وجود دارند که کاربران در زمینه نگهداری و سازماندهی می‌توانند به ویکیکتاب یاری برسانند. یک جای خوب برای اینکه ببینید چه کارهای کلی برای نگهداری پروژه می‌توانید انجام دهید، ویکیکتاب:نگهداری ویکیکتاب است.
بررسی کردن صفحه ویرایش
راه‌های مختلفی برای بررسی کردن یک صفحه از نظرهای مختلف وجود دارد. یکی از راه‌ها، بررسی کردن سیاهه صفحه‌های تازه است. اگر دیدید صفحه خرابکاری آشکار است از الگوی {{حذف سریع}} استفاده کنید تا یکی از مدیران سریعا آن را حذف کند. اگر مطمئن نبودید ولی این طور به نظرتان رسید که صفحه خرابکاری است، از الگوی {{نبح}} استفاده کنید و آن را در نظرخواهی برای حذف نامزد کنید. اگر فکر می‌کنید محتوای صفحه برای ویکیکتاب مناسب نیست ولی در سایر پروژه‌ها می‌تواند استفاده شود از الگوی {{نامناسب}} استفاده کنید و سپس آن را در نظرخواهی برای انتقال نامزد کنید.
برای صفحاتی که نیاز به تمیزکاری دارند از الگوی {{تمیزکاری}} استفاده کنید. به سیاهه صفحه‌های کوتاه نگاه کنید و صفحاتی را که به نظرتان محتوای کافی ندارد در بالایشان از الگوی {{الگوی خرد}} استفاده کنید.
نقض حق تکثیر و پرونده‌ها ویرایش
برای اطلاع از آخرین پرونده‌های بارگذاری شده سیاهه فهرست پرونده‌ها را ببینید. درست همانطور که در ویژه:صفحه‌های_تازه آخرین صفحات ایجاد شده فهرست می‌شود در ویژه:فهرست_پرونده‌ها نیز آخرین پرونده‌های بارگذاری شده کاربران فهرست می‌شود. در مورد پرونده‌ها نیز اگر دیدید صفحه خرابکاری آشکار است از الگوی {{حذف سریع}} استفاده کنید و اگر دیدید نیاز به تمیزکاری دارد از {{تمیزکاری}} استفاده کنید.
تمام پرونده‌ها باید پروانه مشخص داشته باشند در غیر این صورت {{نقض حق تکثیر}} به آن بچسبانید.
انتقال و ادغام ویرایش
کتابهای جدید و سازماندهی ویرایش
کتابی که جدید است باید برچسب {{وضعیت|0}} بخورد. این برچسب به جامعه هشدار می‌دهد که کتاب تازه ایجاد شده است. هر کتاب جدیدی که ساخته می‌شود باید صفحاتش را رده‌بندی کرد. رده‌بندی به این صورت است که به تمام صفحات کتاب رده‌ای به نام صفحه اصلی کتاب اضافه می‌کنیم. مثلا اگر نام کتاب «کتاب من» باشد باید به تمام صفحات آن، [[رده:کتاب من]] را بیفزاییم.
صفحات یتیم ویرایش
صفحات یتیم یا کتابهای تک صفحهای به صفحه‌هایی گفته می‌شود که هیچ پیوندی به صفحات دیگر نداشته باشد.
- بر حسب نیاز می‌توانید به صفحات یتیم یکی از برچسب‌های {{الگوی خرد}}، {{تمیزکاری}}، {{همکاری}} یا {{ادغام با|نام صفحه}} بزنید.
مراقبت از کاربران تازه‌وارد ویرایش
وقتی کاربر جدید به ویکیکتاب می‌آید می‌توانید با افزودن الگوی خوشامدگویی در صفحه بحثش به او خوشامد بگویید و از بخواهید سوالات احتمالی خود را در میز تحریر بپرسد.
اضافه کردن عکس
برای بعضی از کتاب‌ها عکس واقعا نیاز است و می‌تواند به خواننده‌ها در درک مطلب کمک کند. فرمت‌دهی درست به تصاویر می‌تواند ظاهر صفحه را به طور اساسی دگرگون کند. بر طبق ویکی‌پدیا:ساختار درج پرونده از ساختار سینتاکس زیر استفاده کرد:
[[پرونده:نام.پسوند|نوع نمایش|حاشیه|مکان |چینش|اندازه|پیوند=پیوند|جایگزین=متن جایگزین|برنگاشت]]
نام.پسوند: پسوندهای نام زیر برای پرونده‌ها پشتیبانی می‌شوند: .jpg یا .jpeg ، .png، .gif ، الخ
نوع نمایش: نمایش پرونده می‌تواند «قاب»، «بی‌قاب» یا «بندانگشتی» باشد.
حاشیه: در صورتی که از «حاشیه» استفاده شده باشد، یک نوار خاکستری کمرنگ دورتادور تصویر نمایش می‌یابد.
مکان: مکان افقی می‌تواند «چپ»، «راست»، «وسط» یا «هیچ» باشد. به صورت پیش‌فرض (اگر چیزی درج نشده باشد) تصاویر در سمت چپ صفحه نمایش می‌یابند.
چینش: مکان عمودی می‌تواند «همکف»، «میانه»، «زیر»، «زبر»، «متن-پایین»، «متن-بالا»، «بالا» و «پایین» باشند.
اندازه: به جای «اندازه» باید عدد دلخواه را بر حسب پیکسل (px) نوشت.
پیوند: پیوند صفحهای را مشخص می‌کند که با کلیک روی تصویر به آن منتقل خواهیم شد. هرگز مقدار این پارامتر را برای تصاویری که در مالکیت عمومی نیستند تغییر ندهید، مگر آنکه به روش مناسبی یادکردها مطابق مجوز تصویر انجام شده باشد.
جایگزین: متن مرتبط با تصویر در صفحات اینترنتی است که همان مقصود تصویر و اطلاعات ضروری یکسان با آن را می‌رساند. زمانی که خواننده مطلب به هر دلیلی تصویر را نبیند (مانند زمانی که نمایش تصاویر در مرورگر اینترنت غیرفعال باشد، یا به علت کندی سرعت اینترنت تصاویر باز نشود، یا به علت سانسور اینترنتی تصاویر لود نشوند، یا وقتی به‌خاطر نقص بینایی فرد با نرم‌افزار صفحه‌خوان به مرور اینترنت بپردازد)، متن جایگزین جلوی سد شدن دسترسی به مطلب یا کارکردی خاص را می‌گیرد. نبود متن جایگزین یا مناسب نبودن آن باعث سردرگمی فردی می‌شود که به تصویر دسترسی ندارد.
برنگاشت: یک متن کوتاه است که برای دادن توضیحی در مورد تصویر مورد نظر استفاده می‌شود.
- ترتیب اجزای بالا مهم نیست به جز نام.پسوند که حتما باید اول نوشته شود.
کمک کردن در یکی از کتابهای موجود
کتاب موجود یا کتاب نو؟ ویرایش
در خود احساس می‌کنید باید چیزی بنویسید. اطلاعاتی دارید که می‌خواهید آن را با جهانیان به اشتراک بگذارید. در چنین مواقعی بیشتر افراد شروع به نوشتن یک کتاب جدید می‌کنند اما این کار همیشه بهترین راه نیست. ویکیکتاب صدها کتاب درباره ده‌ها موضوع در خود دارد. بهتر این است که قبل از اینکه شروع به نوشتن یک کتاب نو کنید، ابتدا جستجو کنید و ببینید که آیا کتابی با موضوع شما از قبل موجود هست یا نه؟ در غیر اینصورت کارتان مثل اختراع دوباره چرخ است.
اگر از قبل کتابی با موضوع مورد نظر شما یا با هدف مورد نظر شما موجود است، می‌توانید اول در آن کتاب همکاری کنید. کار نیکو کردن از پر کردن است، اگر کتابهای قبلی را پر کنیم بهتر از این است که چند کتاب تکمیل نشده کوچک داشته باشیم.
در ادامه می‌خواهیم شما را با روش‌هایی برای کمک در بهبود محتوای کتابهای موجود آشنا کنیم. با این حال تنها وظیفه‌ای که یک ویکیکتاب نویس می‌تواند انجام دهد این‌ها نیستند. در فصل‌های آتی به این می‌پردازیم که چگونه کتابی نو ایجاد کنیم حتی از یک خرده کتاب.
توضیحات کتاب ویرایش
هر کتاب به توضیحاتی نیاز دارد. این توضیحات جهت گیری و اهداف کتاب را مشخص می‌کنند به گونه‌ای که مشارکت کنندگان بتوانند به صورت تعاملی با هم مشارکت داشته باشند. این توضیحات باید به صورت صریح یا غیر صریح موارد زیر را مشخص کند.
مخاطبان هدف ویرایش
- اینکه کتاب برای چه کسانی نوشته می‌شود باید مشخص شود. مخاطبان خاص دارای اطلاعات پیش زمینه‌ای قبلی‌ای هستند که شما بر پایه آنها درس‌های پیشرفته‌تر و تخصصی را در کتاب می‌نویسید. گاهی اوقات به جای اینکه مخاطبان خاصی را برای کتابتان تعیین کنید، پیشنیازهایی را برای خواندن کتاب تعیین می‌کنند. اگر قرار باشد هر کسی که اقدام به خواندن کتاب شما می‌کند معلومات پایه‌ای را داشته باشد، شما می‌توانید بر روی نوشتن مطالب تخصصی و پیشرفته‌تر تمرکز کنید.
موضوع ویرایش
- این را باید توضیح بدهید که موضوع کتاب راجع به چیست؟
هدف و ژرفا ویرایش
- اینکه راجع به چه موضوعی داریم کتاب می‌نویسیم را مشخص کردیم حالا باید بگوییم تا چه مقدار از موضوع را کتاب‌مان پوشش می‌دهد؟ چه قدر کتابتان ژرفا دارد؟ هدف کتاب مشخص می‌کند کتاب چه موضوعاتی را پوشش می‌دهد و ژرفا مشخص می‌کند چه قدر به بحث درباره جزئیات می‌پردازید.
ممکن است دو کتاب در مورد موضوع یکسانی نوشته شده باشند با این حال می‌توانند توضیحات مختلفی داشته باشند. اگر کتابی با موضوعی که شما می‌خواهید بنویسد قبلا وجود دارد اما توضیحاتش فرق می‌کند، می‌توانید یک کتاب جدید ایجاد کنید. در غیر اینصورت در همان کتاب قبلی مشارکت کنید و از ایجاد یک کتاب جدید خودداری نمایید.
بازنویسی کتاب‌ها ویرایش
بعضی از کتاب ها در ویکیکتاب نوشته شده‌اند ولی نویسنده آنها را نیمه کاره رها کرده است. تصحیح و تکمیل این کتاب‌ها ممکن است دشوار باشد. اگر فکر می‌کنید شما قادرید کتاب بهتری بنویسید و کتاب قبلی دیگر قابل تکمیل نیست، می‌توانید مطابق دیدگاه خودتان کتاب را بازنویسی کنید.
ادغام کتاب‌ها ویرایش
گاهی اوقات می‌توانیم دو یا چند کتاب ویکی را که در وضعیت نیمه تکمیل شده به سر می‌برند با هم ادغام کنیم و یک کتاب جدید به وجود بیاوریم که شرایط بسیار بهتری دارد. همچنین وقتی شروع به نوشتن کتاب خودتان می‌کنید، ممکن است کتابهای خرد یا نیمه‌ای را بیابید که بتوانید آنها را با کتاب خودتان ادغام کنید.
با استفاده از الگوی {{ادغام با}} کتاب را برای ادغام نامزد کنید. هدف این الگو این است که به سایر کاربران درباره احتمال ادغام آن کتاب هشدار بدهد. گاهی اوقات ممکن است بعضی افراد با آوردن دلایلی با ادغام یک کتاب مخالفت کنند که در چنین شرایطی پیش از ادغام کردن نیاز است به اجماع برسید. الگوی ادغام را باید حداقل یک هفته (ترجیحا بیشتر از یک هفته) در کتاب قرار دهید تا اطمینان حاصل شودمشارکت کنندگان زمان کافی برای دیدن الگو و شرکت در بحث را داشته‌اند.
وقتی شرایط برای ادغام مهیا شد، صفحه‌های قدیمی را به صفحه‌های جدید تغییر مسیر بدهید، محتوای کتاب را ترکیب کنید، و (در صورت نیاز) از یکی از مدیران بخواهید که تاریخچه صفحه‌ها را نیز ادغام کند.
شروع کردن یک کتاب جدید در ویکیکتاب
یک «کتاب ویکی» چیست؟ ویرایش
ویکیکتاب یک رسانه سنتی انتشار کتاب نیست. بنابراین تعریفی که برای کتاب داریم با تعریف سنتی کتاب فرق می‌کند. یک «کتابی ویکی» کتابی است که با کمک یک ویکی نوشته شده باشد. در این پروژه، ویکیکتاب ما هر نوع کتابی را میزبانی نمی‌کنیم بلکه کتابهای ویکیکتاب محدود شده است به کتابهای آموزشی (pedagogic) مثل کتابچه‌های راهنما و درسنامه‌های آموزشی. بسیاری از انواع کتاب در اینجا جای نمی‌گیرند.
نیاز نیست ویکیکتاب شبیه به کتابهای معمولی باشد. بعضی از مهمترین تفاوت‌ها عبارتند از:
- اندازه
اندازه هر کتاب در ویکیکتاب محدود نیست به اینکه بتوان از آن نسخه چاپی تهیه کرد. مقدار حداقل یا حداکثری برای یک کتاب در نظر گرفته نشده است. ممکن است بعضی از کتاب‌ها بیش از حد طولانی باشند و بعضی دیگر خیلی کوتاه باشند. با این حال مهمترین نکته این است که کتاب، حاوی اطلاعات ضروری باشد.
- نسخه‌ها
یک کتاب ویکی، پیوسته در حال تغییر است، هر چند تدابیری برای پایدار کردن آن در نظر گرفته شده است. بنابراین کتابهای ما نسخه ثابت ندارند و اگر می‌خواهید یک کتاب را استفاده کنید باید از آن پی‌دی‌اف تهیه کنید.
- سبک
بسیاری از کتاب‌ها از نظر سبک نوشتار ممکن است مثل کتابهای سنتی باشند. هیچ اصراری بر این کار نیست. یک کتاب ویکی می‌تواند از همه امکانات یک رابط کاربری مبتنی بر وب مانند ناوبری با کمک پیوندها و استفاده از چند رسانه‌ای‌ها برخوردار باشد.
چقدر زمان می‌برد؟ ویرایش
بعضی افراد تصور می‌کنند ایجاد یک کتاب، کار بسیار پیچیده‌ای است. در ویکیکتاب از آنجا که کتاب‌ها با همکاری کاربران نوشته می‌شوند مشکل چندانی وجود ندارد. هر پرسشی داشته باشید می‌توانید در میز تحریر بپرسید.
اشتباه برداشت نکنید، نوشتن یک کتاب در ویکیکتاب کار بزرگی است. کتاب‌ها بزرگ‌اند و نوشتن‌شان ترسناک است. با این حال ویکی به شما این امکان را می‌دهد که بخشی از کتاب را بنویسید و باقیمانده را به کاربران دیگر واگذار کنید. پیش از آنکه شروع به نوشتن کتابی کنید ابتدا از خود بپرسید که آیا زمان و انرژی کافی را برای توسعه کتاب را در مراحل تازه شروع شده و نیمه تمام را دارید یا نه؟ سپس سعی کنید کاربران دیگر را برای کمک به شما درخواست همیاری نمایید و شرایط را برای ویراستاران دیگر آماده کنید. اگر این موارد را رعایت نکنید کتابتان به صورت خرده رها خواهد شد و میرانده می‌شود.
ایجاد کردن یک کتاب جدید ویرایش
اگر کتابی که می‌خواهید وجود ندارد چرا ایجادش نمی‌کنید؟ هر کس بخواهد می‌تواند با توجه به وقتی که برای مشارکت می‌گذارد، یک کتاب با طول مناسب ایجاد کرده و آن را گسترش دهد.
فرآیند ایجاد یک کتاب ویکی جدید چند هدف می‌تواند داشته باشد:
- به شما به عنوان یک مشارکت کننده اجازه می‌دهد اطلاعاتی را که دارید، به دیگران بیاموزید.
- به خواننده‌ها این امکان را می‌دهد که بدون پرداخت هزینه گزاف برای درسنامه، مطالبی را درباره یک موضوع بیاموزند.
- سایر ویکی‌کتاب‌نویسان را تشویق می‌کند در کتابی که شما ایجاد کرده‌اید مشارکت نمایند و در نتیجه آن را به یک منبع بهتر تبدیل نمایند.
یک کتاب خوب باید چند شاخصه داشته باشد:
- یک برنامه خوب
- زیرساخت مستحکم
- تمرکز شدید
- پوشش کامل
اینکه کتاب یک برنامه خوب بایست داشته باشد به این معنی است که برای ایجاد کتاب باید برنامه‌ریزی، جهت‌گیری و هدف وجود داشته باشد. ما نیاز نیست کتاب‌هایی را که مفید و پربار نیستند بنویسیم. نیاز نیست چرخ را دوباره اختراع کنیم. بهترین کتاب‌ها، کتاب‌هایی هستند که دارای چهارچوب یا برنامه‌ریزی باشند. هر فصل بر پایه فصل قبلی کتاب باشد. مطالب با یک ترتیب مفهومی مرتب شده باشند. کتاب‌هایی که فقط مجموعه‌ای ازمطالب مرتبط باشند، «ماکروپدیا» نامیده می‌شوند و در ویکیکتاب جایی ندارند.
آیا به کتاب شما نیاز است؟ ویرایش
خوشبختانه در ویکیکتاب روال این است که ابتدا نگاه می‌کنیم ببینیم آیا به کتاب جدید نیاز هست یا نه؟ نگاه می‌کنیم که آیا در کتابهای موجود قبلا کتابی با آن موضوع وجود دارد یا نه؟ مثلا در زمینه ریاضیات باید کتابی برای حسابان وجود داشته باشد، اگر کتابی در این باره در ویکیکتاب وجود نداشته باشد می‌توانید آن را ایجاد کنید. اگر برای یک موضوع چند کتاب خرد وجود داشته باشد، می‌توانیم آنها را با هم ادغام کنیم و یک کتاب جدید به وجود بیاوریم. قبل از اینکه یک کتاب جدید ایجاد کنید بهتر است مطمئن شوید که واقعا برای ویکیکتاب مناسب باشد:
- آیا با پروانه‌های ویکیکتاب مطابقت دارد؟
- آیا ویکیکتاب بهترین ویکی برای میزبانی آن است؟
- آیا سایر افراد می‌توانند در آن مشارکت و ویرایش داشته باشند؟
- آیا موضوع کتاب به خوبی برای خوانندگان قابل فهم است؟
اگر پاسختان به تمامی این پرسش‌ها «بله» است می‌توانید کتابتان را ایجاد کنید.
مخاطبان هدف ویرایش
اگر به کتابی که شما می‌نویسید نیاز باشد حتما شخصی (یا اشخاصی) هست که به آن نیاز دارد. این شخص، مخاطب هدف شما می‌باشد و شما باید کتابتان را برای او بنویسید. از آنجایی که شما در اینجا درسنامه می‌نویسید مخاطب شما یا دانش‌آموز است یا دانشجو. دانش‌آموز یا دانشجو را بر حسب سن می‌توان دسته‌بندی نمود: دانش‌آموز دبستانی (مخاطب هدف ویکی‌کودک)، دانش‌آموز دبیرستانی، دانشجو و استاد. سبک نوشتار بستگی به مخاطبان هدف آن دارد.
با توجه به این موضوع روش‌های مختلفی برای نوشتن کتاب درباره یک موضوع وجود دارد. شما می‌توانید یک کتاب را برای یک گروه مخاطب خاص بنویسید (آمار برای ریاضی‌دانان) یا می‌توانید یک کتاب بنویسید (آمار) که موضوع را از جنبه‌های مختلفی بررسی کند و به این ترتیب برای همه مخاطبان قابل استفاده باشد. برای مثال می‌توانید کتاب را به دوبخش مختلف تقسیم‌بندی کنید (یک بخش آمار برای بازرگانان، یک بخش آمار برای ریاضی‌دانان) یا اینکه می‌توانید هر صفحه را به بخش‌های مختلف تقسیم‌بندی کنید (یک بخش برای فرمول‌های جبری و نتایج، یک بخش زیر آن برای مشتق‌های حسابان).
انتخاب عنوان ویرایش
انتخاب عنوان نخستین و شاید مهمترین کاری باشد که یک نویسنده برای کتابش انجام می‌دهد. عنوان خوب برای کتاب عنوانی است که فهمیدن آن آسان باشد و به خاطر بماند. عنوان‌های طولانی، نامفهوم و گیج‌کننده، اثر منفی می‌گذارند.
هدیه کردن کتاب به ویکیکتاب
پدیدآورنده ایبوک ویرایش
ویکیکتاب تنها وبگاهی نیست که ایبوک‌های رایگان عرضه می‌کند. ده‌ها وبگاه دیگر نیز در این زمینه فعالیت می‌کنند و حتی وبگاههای شخصی‌ای نیز هستند که پدیدآورنده کتاب، کتاب(هایی) را که خود شخصا نگاشته، در آنجا قرار داده است. افراد بسیاری به دلایل گوناگون اقدام به نوشتن کتاب می‌کنند. بعضی دوست دارند اطلاعاتی را که گردآوری کرده‌اند انتشار دهند، بعضی دوست دارند به دیگران یاری برسانند، بعضی افراد از اینکه مدام به سوالات دیگران جواب بدهند خسته می‌شوند و تصمیم می‌گیرند پاسخ تمام سوالات را یکباره در یک کتاب گردآوری کنند، صرف نظر از اینکه انگیزه نویسنده از نوشتن کتاب چه می‌باشد، نوشتن کتاب کار طاقت‌فرسایی است و نگه داشتن آن در طول زمان، کاری طاقت‌فرساتر. بنا به دلایل بسیار اهدا کردن کتابی که آن را نوشته‌اید به ویکیکتاب می‌تواند اقدام بزرگی باشد:
- اگر از قبل کتابی رایگان بوده با آوردن آن به ویکیکتاب مشمول پروانه GFDL می‌شود و باز هم رایگان می‌ماند اما اگر کتابتان از قبل رایگان نبوده توجه داشته باشید که با آوردن آن به ویکیکتاب، تحت پروانه آزاد قرار می‌گیرد و همگان می‌توانند از آن منفعت ببرند.
- در پهنای باند خود صرفه‌جویی کنید. استفاده از سرورهای ویکیکتاب رایگان می‌باشد و کاملا مورد حمایت بنیاد ویکی‌مدیا است.
- بدون مشکل کتابتان را ذخیره کنید. سرورهای ویکیکتاب هیچگاه دچار مشکل نمی‌شوند چون متخصصان بنیاد و توسعه‌دهندگان نرم‌افزاری همه مشکلات فنی را برطرف می‌کنند و نیازی نیست شما خودتان را درگیر کنید.
- ویکیکتاب صدها نویسنده، ویراستار، تصویرگر و غیره دارد که خیرخواهانه به کتاب‌ها رسیدگی و آنها را بروزرسانی می‌کنند. اگر از رایانامه‌هایی (EMail) که از خوانندگان کتاب‌هایتان دریافت می‌کنید خسته شده‌اید به ویکیکتاب بپیوندید و اجازه بدهید اشکالات کتابتان در ویکیکتاب رفع شوند.
- ویکیکتاب نسخه چاپی فوری دارد. کتابتان را در ویکیکتاب قرار دهید تا هر کس خواست بتواند از آن نسخه چاپ شده تهیه کند.
- با پشتیبانی بنیاد ویکی‌مدیا کتاب شما می‌تواند از امکانات بسیاری برخودار شود، مثلا از پرونده‌های چندرسانه‌ای موجود در ویکی‌انبار استفاده کنید، از ویکی‌پدیا درون‌ریزی کنید، و غیره، این تازه شروعش است.
دلایل بسیاری وجود دارد که ایبوک‌تان را به ویکیکتاب هدیه کنید. امیدواریم موافق باشید!
اهدا کردن کتاب ویرایش
اگر تصمیم‌تان بر این است که کتابتان را به ویکیکتاب هدیه کنید ابتدا باید چند قانون را رعایت کنید:
- کتابتان نباید ادبیات داستانی باشد، عمدتا کتابهای دانشگاهی مورد قبول است.
- کتابتان بایستی نگرشی بیطرفانه داشته باشد.
- موضوع کتابتان نباید تحقیق دست اول باشد بلکه باید مطالعات کافی در آن زمینه انجام شده باشد.
- کتابتان بایستی آموزشی باشد. اینکه تنها یک سری از داده‌ها یا تصاویر داشته باشد یا مجموعه مقالات نامرتبط باشد خوب نیست.
- ویکیکتاب برای کتابهای درسی است. برای فرهنگ لغت، گزارش خبری، وبلاگ و غیره نیست.
- کتاب‌ها در اینجا تحت پروانه مستندات آزاد گنو (GFDL) منتشر می‌گردند، اگر با قوانین این پروانه آشنایی ندارید آن را مطالعه کنید.
پیکربندی کتاب‌ها چگونه است؟
پیکربندی ویرایش
یک کتاب وقتی دارای پیکربندی خوبی باشد از کتابی که فاقد پیکربندی است، شانس موفقیت بیشتری خواهد داشت. پیش از آنکه شروع به نوشتن یک کتاب کنید در چند خط بنویسید که می‌خواهید کتابتان درباره چه موضوعی باشد، چه انواعی از محتویات را باید دارا باشد، و این محتویات به چه ترتیبی باید مرتب شوند.
پیش از آنکه شروع به نوشتن هر چیزی کنید، یک تعریف باید برای ایبوک‌تان بنویسید. مخاطب ایبوک چه کسانی هستند؟ چه هدفی دارد؟ ژرفا به چه صورت است؟ کتاب از چه زبانی می‌خواهد استفاده کند. در این پروژه، ویکیکتاب فارسی، تمام کتاب‌ها باید به زبان فارسی نوشته شوند. با این حال اینکه از فارسی ایرانی استفاده می‌شود یا فارسی افغانی به نویسنده کتاب بستگی دارد. پس از اینکه تعیین شد قرار است از چه لهجه‌ای در کتاب استفاده شود بایستی همه صفحات کتاب با همان لهجه نوشته شوند تا ساختار کتاب یکنواخت بماند. بعضی از نویسنده‌ها حتی ممکن است یک زیربخش از فارسی را به کار ببرند مثلا فارسی اصفهانی. این چیزی است که نویسنده پیش از نوشتن بایستی تصمیم بگیرد.
یک طرح کلی برای کتابتان ایجاد کند یا روی کاغذ یا در ذهنتان. این سخن ما را بپذیرید که هر چقدر پیکربندی را بهتر انجام دهید در آینده همانقدر کتابتان بهتر خواهد شد. اینکه یک کتاب بخواهد دوباره از نو پیکربندی شود فرآیندی طولانی و مشکل است و به انتقال صفحه و ویرایش بسیار برای اصلاح پیوندها نیاز دارد. در اول تمام تلاشتان را بکنید تا در آخر بتوانید مزد تلاشتان را خوب بگیرید.
عنوان‌ها و معیارهای نامگذاری ویرایش
ما یک سیاست نامگذاری داریم که باعث می‌شود تمام کتاب‌ها و صفحات ویکیکتاب به گونه‌ای استاندارد سازماندهی شوند. تمام صفحه‌های کتاب در اسم خود نام کتاب را به عنوان پیشوند، همراه دارند و پس از ممیز، نام کتاب می‌آید. به عنوان مثال «کتاب من/صفحه من» صحیح است ولی «صفحه من» اشتباه است. همچنین به یاد داشته باشید که استفاده از سایر انواع جداکننده پذیرفته شده نیست. به عنوان مثال شیوه های زیر برای نامگذاری یک صفحه در کتاب پذیرفته شده نیستند:
کتاب من: صفحه من
کتاب من - صفحه من
کتاب من > صفحه من
کتاب من صفحه من
ساختار سطحی ویرایش
اگر یک کتاب ساختار سطحی دارد (زیر فصل ندارد) نامگذاری آن به صورت زیر است:
- عنوان کتاب/نام صفحه
ساختار عمیق ویرایش
- عنوان کتاب/نام فصل
- عنوان کتاب/نام فصل/نام صفحه
الگوهای مربوط به طرح کتاب ویرایش
تکمیل کتاب‌ها همیشه به صورت کامل انجام نمی‌گیرد و چند مرحله طول می‌کشد تا یک کتاب به شکل تکمیل شده در آید. فرآیند ایجاد کتاب ممکن است سبب شود در مراحلی کتاب به شکلی در آید که در ویکیکتاب قابل قبول نباشد. با این حال از آنجایی که پیشرفت، تداوم دارد مراحل مختلف یک کتاب اگر چه ممکن است در کوتاه مدت قابل قبول نباشد می‌تواند فرصت خوبی برای نویسندگان کتاب باشد.
هشدار درباره شکل‌های حدواسط ویرایش
صفحات خرد ویرایش
خُردها صفحاتی هستند که مطالب کمی در آن نوشته شده است یا فقط در حد شروع کتاب است. اگر خردنوشته برای شروع کتاب باشد کاربران دیگر می‌توانند برای گسترش دادن آن کمک کنند. یک «خُرد خوب» بایستی:
- به خوبی توضیح دهد چه مطالبی قرار است پوشش داده شود
- یک مقدمه کوتاه درباره موضوع بدهد
- یک چهارچوب سازمان یافته داشته باشد (مثلا عنوان‌های بخش‌ها مشخص شده باشد) تا مشخص شود اطلاعات در کجا باید قرار بگیرند
اگر خردنوشته ها اطلاعات فوق را در برنداشته باشند بیشتر گیج کننده خواهند بود برای نویسندگان و بهتر است حذف شوند.
برای گسترش یک خرد نوشته:
- به محتوای آن بیفزایید یا مثل ماکروپدیا آن را درون‌ریزی کنید
- ساختار آن را با ایجاد کردن طرح کلی بهبود ببخشید
- از الگوی {{الگوی خرد}} یا {{کتاب خرد ویکی‌مدرسه}} در بالای صفحه استفاده کنید.
انباشت محتوا ویرایش
انباشت محتوا یعنی اینکه مطالب زیادی در یک صفحه به صورت سازماندهی نشده وارد شده باشد. اینکه بخواهیم هر چه سریعتر اندازه یک کتاب را بزرگ‌تر کنیم بسیار خوب است اما محتوا باید به صورت مرتب و سازمان‌یافته باشد و به مرور زمان ویرایش شود. بیشتر کتاب هایی که انباشت محتوا دارند مثل سنگ سخت هستند. محتوای زیادی در یک صفحه نوشته شده است، برای اینکه چنین کتاب هایی توسعه داده شوند بایستی مطالب را به زیرصفحه‌ها منتقل کرد، فهرست مطالب ایجاد کرد و کتاب را سازماندهی کرد.
طرح‌های کلی ویرایش
نمی‌توان گفت حتما یک طرح کلی، یک نوشتار خرد است. زیر ممکن است طرح کلی اصلا دارای هیچ محتوایی نباشد، با این حال طرح‌های کلی برای ایجاد کردن کتاب بسیار مناسب‌اند مگر اینکه نویسنده اصلی آن را برای مدت طولانی متروک گذاشته باشد که در این صورت مفید نخواهد بود. طرح کلی از این نظر خوب است که نویسنده می‌داند کار را از کجا بایستی آغاز کند. البته ممکن است نویسنده جدیدی جذب کتاب نشود پس اگر طرح کلی‌ای را که ایجاد کرده‌اید متروک گذاشتید و رویش کار نکردید ممکن است حذف شود.
کتابی که در وضعیت طرح کلی قرار دارد بایستی خلاصه باشد. حداقل باید محتوای پایه را دارا باشد به گونه‌ای که مقداری متن موجود باشد که نویسنده‌ها و ویرایشگرهای بعدی بتوانند روی آن کار کنند. ویرایشگران باید محتوا را اصلاح نمایند و به آن شکل بدهند. نویسندگان باید برایشان مشخص باشد مطالب را در کدام قسمت بنویسند و آن را گسترش دهند.
برای گسترش دادن یک طرح کلی بایستی در صفحاتی که در فهرست نامشان آورده شده، حداقل محتوا را اضافه کرد که مشخص کند صفحه قرار است چه مطالبی را پوشش دهد. بدین ترتیب با توجه به راهنمایی هایی که در هر صفحه قرار دارد افراد دیگر می توانند آن صفحه را گسترش دهند.
ماکروپدیاها ویرایش
ممکن است صفحاتی از ویکیکتاب از صفحات درون‌ریزی شده از ویکی‌پدیا به وجود بیایند. این روش، روشی است بسیار خوب برای اینکه از اطلاعاتی که قبلا درباره یک موضوع وجود دارد بتوان استفاده کرد و از محتوای آزادی که از قبل وجود داشته است، یک کتاب ایجاد کرد. نیاز است که شکل کلی (فرمت) ماکروپدیاها را تغییر دهید (ویکی‌زدایی کنید) و این کار بایستی پیش از آن صورت گیرد که نویسندگان شروع به همکاری در کتاب کنند تا حالت معنی‌داری پیدا کند. دلیل این امر به این خاطر است که سبک فرمت مقاله در ویکی‌پدیا از ویکیکتاب ژرف‌تر است.
برای کار بر روی یک ماکروپدیا بایستی فرمت ها و الگوهای منحر به ویکی‌پدیا را حذف نموده و محتوای مطالب را به حالت آموزشی تغییر دهید.
دوره‌های آموزشی ویرایش
در طول دوره آموزشی در مدرسه مطالب را می‌توانید به صورتی که در مدرسه دریافت می‌کنید به صورت کتاب بنویسید. چیزهایی مثل یاداشت‌برداری‌ها، خلاصه مطالب، تکالیف درسی و حل تمرین‌ها، و سایر چیزهایی از این دست که در طی دوره یاد گرفته‌اید را به کتابتان اضافه کنید. کتاب‌هایی که ساختار آموزش دوره‌ای دارند نیازی نیست مثل مقاله‌هایی که از ویکی‌پدیا آورده شده‌اند تغییر پیکربندی دهیم اما نیاز است که آنها سازماندهی و نیز ویرایش کنیم.
فهرست پیوندها یا دایرکتوری ویرایش
سرصفحه و الگوهای ناوبری ویرایش
یکی از آسان‌ترین راه‌ها برای اینکه بین صفحات کتاب پیوند برقرار شود و یک سبک یکنواخت بین صفحات به وجود آید، استفاده از الگوها است. یکی از انواع رایج الگوها سرصفحه‌ها (که در بالای صفحه قرار می‌گیرند) و پاصفحه‌ها (الگوهایی که در پایین صفحه قرار می‌گیرند) هستند. این الگوها معمولا پیوندی به صفحه قبلی و صفحه بعدی و نیز فهرست محتویات دارند.
موضوع‌ها، رده‌ها و رده‌بندی
اگر پیدا_کردن_یک_کتاب را خوانده باشید حتما متوجه شده‌اید که در ویکیکتاب برای اینکه بتوانید کتابی را درباره موضوع دلخواه خود بیابید راه‌های مختلفی وجود دارد. با این وجود وقتی می‌خواهید یک کتاب را از اول بنویسید یا یک کتاب خرد را گسترش دهید، بایستی اطمینان پیدا کنید که کتابتان هم برای خوانندگان و هم برای ویراستاران دیده خواهد شد. برای نامگذرای رده‌بندی کتاب‌ها در ویکیکتاب از اصطلاحاتی استفاده می‌کنیم که شاید کمی سخت باشد ولی برای اینکه کتابتان هم برای ویراستاران و هم برای خوانندگان به آسانی دیده شود نیاز است که با این اصطلاحات و نیز شیوه رده بندی آشنا شوید.
- در پایین تمام صفحات به جز صفحه اول ویکیکتاب از الگوی {{الگو:صفحه}} استفاده می‌شود.
- در پایین صفحه اصلی هر کتاب از الگوی {{پا|نوار}} استفاده می‌شود (اینکه پا و نوار چه باید باشند، در زیر توضیح داده شده است).
- در پایین صفحه رده آن کتاب دقیقا همان الگوی {{پا|نوار}} که در صفحه اصلی آن کتاب استفاده شده بود، قرار داده می‌شود.
- در بالای صفحه رده کتاب از الگوی الگو:سرصفحه رده استفاده می‌شود.
موضوع‌ها و رده‌ها ویرایش
در صفحه‌بندی موضوعی کتاب‌ها بر پایه موضوع دسته‌بندی شده‌اند و به خوانندگان امکان می‌دهد کتاب مورد نیاز خود را به راحتی بیابند. وقتی نویسندگان ویکیکتاب به کتاب خود رده مناسب می‌افزایند، کتاب‌شان به صورت خود به خود در این صفحه زیر موضوع مربوطه قرار می‌گیرد زیرا در این صفحه با ویکی‌متن موضوع مناسب مشخص می‌شود.
پوشه‌بندی کردن صفحه اصلی کتاب ویرایش
رده موضوع ویرایش
رده‌بندی الفبایی ویرایش
پوشه‌بندی کردن صفحات و فصل‌های کتاب ویرایش
پوشه‌بندی سطحی ویرایش
پوشه‌بندی عمیق (پیشرفته) ویرایش
جذب مخاطب
بعضی‌ها می‌گویند کتابی که خوانده نشود فایده‌ای ندارد. این جمله کاملا درست نیست چون آن کتاب در هر صورت ارزش علمی دارد. با این وجود هدف این بوده که کتاب‌ها خوانده شوند و برای مخاطبان بسیاری مفید واقع شوند. از آنجایی که برای نوشتن یک کتاب جدید، رنج بسیاری متحمل شده‌اید باید طوری باشد که مخاطب به آسانی بتواند کتاب را بیابد. علاوه بر آن ویراستاران و نویسندگان هم باید بتوانند به آسانی کتاب‌ها را بیابند تا به بهبود آنها کمک کنند. در ویکیکتاب، هیچگاه کتابی کامل نمی‌شود بلکه همیشه در حال بهبود است.
خلاصه اینکه همیشه باید افراد بیشتری به کتابتان مراجعه کنند. چند راه وجود دارد که برای کتابتان تبلیغ کنید تا افراد آسان‌تر بتوانند آن را پیدا کنند. بعضی از این روش‌های تبلیغاتی در خود ویکیکتاب هستند و ویکی‌نویسان خودشان می‌توانند آنها را به کار ببندند. بعضی از روش‌های تبلیغاتبی به خلاقیت بیشتری نیاز دارد اما می‌تواند در جذب مخاطب موثر باشد.
الگوهای رده‌بندی ویرایش
استفاده از الگوها برای مرتب‌سازی کتاب، کار سختی نیست. وقتی یک کتاب تازه ایجادمیکنید در بالای صفحه اول آن از برچسب {{کتاب نو}} استفاده کنید. با این کار همه می‌فهمند که کتاب تازه ایجاد شده است و اطلاعاتی به آنها داده می‌شود.
برای کتابتان از رده‌بندی موضوعی مناسب استفاده کنید. اگر به تنهایی قادر نیست رده مناسب را برای کتابتان بیابید در میز تحریر مسئله را مطرح کنید.
کتابهای برگزیده ویرایش
دوست دارید کتابتان دیده شود؟ بهترین راه این است که کتابتان را ارتقا بدهید تا به یکی از کتابهای برگزیدۀ ویکیکتاب تبدیل شود. وضعیت برگزیدگی چیزی نیست که از کسی درخواست کنید برای آن یا بتوانید در یک بعد از ظهر آن را انجام دهید. این کار به تلاش زیادی نیاز دارد و کتابتان بایستی به سطح معینی از کیفیت برسد. دقیقا نمی‌توان گفت چه استانداردهایی برای انتخاب یک ایبوک برگزیده وجود دارد زیرا استانداردهای جامعه همواره در حال رشد است. اگر ایبوک‌تان برگزیده شود در صفحه اصلی ویکیکتاب نمایش داده خواهد شد و در کتابهای برگزیده افزوده می‌شود.
وبلاگ‌نویسی ویرایش
آیا یک وبلاگ دارید؟ می‌توانید در وبلاگ‌تان کتابی را که نوشته‌اید معرفی کنید. اگر وبلاگ ندارید، ویکی‌کتاب‌نویسانی هستند که وبلاگ دارند. آنها وبلاگ‌هایی دارند درباره ویکیکتاب یا ویکی‌مدیا و مسلما خوشحال خواهند شد که برای کتاب شما تبلیغ کنند.
انجمن‌ها و اتاق‌های گفتگو ویرایش
اینترنت پر است از جامعه‌هایی که در مورد موضوع‌هایی خاص بحث و تبادل نظر می‌کنند. اگر چیزی دارید که می‌خواهید درباره آن مطلب بنویسید احتمالا همین حالا جامعه‌ای آنلاین وجود دارد که دارد درباره آن بحث می‌کند. در اینترنت بگردید و وبگاه‌ها و جامعه‌هایی را پیدا کنید که درباره موضوع کتاب شما بحث می‌کنند، و از آنجا به عنوان مکانی برای اعلام ایده‌هایتان استفاده کنید و ویراستاران احتمالی را به اینجا دعوت کنید. یادتان باشد که ویکیکتاب آزاد و رایگان است و هر کس می‌تواند به اینجا بیاید و مهارت خود را به نمایش بگذارد. همچنین ویکیکتاب یک مکان عالی است برای ذخیره دانش و اسناد، نوشته‌هایی که به جای دیگری نتوان آنها را هدیه کرد.
مدارس و دانشگاه‌ها ویرایش
اگر مطلب‌تان درباره یک موضوع دانشگاهی است و از سطح کیفی بالایی برخوردار است می‌تواند به عنوان کتاب درسی در کلاس درس مورد استفاده قرار گیرد. ویکیکتاب در این زمینه بسیار خوب است زیرا رایگان است و می‌تواند به عنوان مکملی برای کتابهای سنتی استفاده شود.
نسخه چاپی و پی‌دی‌اف
نسخه چاپی ویرایش
برای نسخه چاپی، {{چاپ}} یا {{ویرایش چاپ}} را در بالای کتاب قرار دهید. سپس یک زیر صفحه به صورت نام کتاب/نسخه چاپی ایجاد کنید و درون آن الگوی {{چاپ‌شدنی}} را قرار دهید.
نسخه پی‌دی‌اف ویرایش
پس از اینکه یک نسخه پی‌دی‌اف برای کتابتان ایجاد کردید و آن را در ویکیکتاب بارگذاری کردید، در بالای کتاب {{نسخه پی‌دی‌اف}} را قرار دهید.
مجموعه گردآوری شده ویرایش
ایجاد کردن یک مجموعه ویرایش
استفاده کردن از یک مجموعه ویرایش
نقش مدیران در ویکیکتاب
مدیران ویرایش
مدیران ویکی‌نویسان عادی‌ای هستند که به صورت خواننده، نویسنده و ویرایشگر عادی شروع به کار کرده‌اند و سپس به مرور زمان با کسب تجربه و جلب اعتماد جامعه ویکی نویس توانسته‌اند مدیر شوند. وقتی کاربری برای مدت طولانی فعال باشد، علاقه‌مند به کمک کردن در پروژه باشد و بتواند احترام و اعتماد جامعه را به خود جلب کند، آنگاه می‌تواند برای به دست آوردن ابزارهای بیشتر خود را نامزد کند.
جامعه بر سر نامزدها بحث کرده و اگر اکثر افراد موافقت کنند مجوزهای لازم به آن کاربر اعطا خواهد شد. فهرستی از مدیران کنونی ویکیکتاب در اینجا قرار دارد.
ابزارهای مدیریتی ویرایش
حذف و احیای صفحات، بستن کاربران، واگردانی، الخ.
دیوانسالار ویرایش
مدیرانی که به مدت طولانی‌ای در ویکیکتاب عضویت داشته باشند و هم فعال و هم مورد احترام باشند می‌توانند برای مجوز دیوانسالار درخواست بدهند. ویکی‌بدها علاوه بر اختیارات مدیر می‌توانند کاربران را تغییر نام بدهند، به ربات‌ها پرچم بدهند یا بگیرند، الخ.
مدیران به عنوان رهبر ویرایش
مدیران و دیوانسالاران صرفا به دلیل دسترسی‌شان مسئولیت بیشتری ندارند. ممکن است مدیران احساس کنند "نیاز" است نقش رهبر را به دوش بکشند و همچنین ممکن است کاربران دیگر را محتاج کمک بیابند.
مدیر شدن ویرایش
اگر مایلید که مدیر شوید، باید ویکیکتاب:راهنمای درخواست‌های مدیر شدن را بخوانید. سپس می‌توانید نامزدی خود را در ویکیکتاب:درخواست‌های مدیر شدن ثبت نمایید. سپس بحثی مابین کاربران ویکیکتاب آغاز خواهد شد تا در مورد دادن یا ندادن اختیارات مدیریتی به شما تصمیم‌گیری شود. بعد از دو هفته، دیوانسالار مشخص می‌کند که آیا اجماعی در این زمینه صورت گرفته است یا نه.
حذف، واگردانی و انتقال
حذف کردن صفحه‌ها ویرایش
حذف کردن صفحات کاری است که مدیران باید با دقت آن را انجام دهند. دو روش برای حذف یک صفحه وجود دارد: از طریق درخواست‌ها برای حذف و از طریق حذف سریع.
درخواست‌ها برای حذف ویرایش
ویکی‌کتابی‌ها می‌توانند در درخواست‌ها برای حذف کتاب‌ها و صفحاتی را که با معیارهای پروژه مطابقت ندارد، نامزد حذف کنند. جامعه ویکیکتاب در مورد آن درخواست به بحث می‌نشیند و اگر موافقت کردند آن صفحه (ها) را حذف می‌کنند. هر صفحهای را که کاربران برای حذف نامزد کنند بالای آن از الگوی {{نبح}} (مخفف نـظرخواهی بـرای حـذف) یا {{نامزد حذف}} استفاده می‌کنند. استفاده از این الگو در بالای صفحاتی که برای حذف نامزد شده‌اند باعث می‌شود که کاربران دیگر متوجه شوند و ضمن اینکه در نظرخواهی شرکت می‌کنند دیگر در آن صفحه ویرایشی انجام ندهند.
نظرخواهی برای حذف یک فرآیند رای‌گیری اکثریت آرا نیست. تنها قاعده واقعی‌ای که وجود دارد این است که تا زمانی که مطمئن نیستید حذف نکنید. یک مدیر نه تنها باید نظرات موافق و مخالف را بخواند بلکه باید دلیل‌هایی را که آورده‌اند را در نظر بگیرد. با جمع‌بندی این اطلاعات مدیر می‌تواند به یک نتیجه پایدار برسد به عبارت دیگر جامعه شبهات خود را بیان می‌کنند و نباید جای هیچ شک و شبهه‌ای برای مدیری که صفحه را حذف می‌کند باقی بماند.
حذف سریع ویرایش
بعضی از صفحات را بدون اینکه در نظرخواهی برای حذف نامزد کنیم می‌توانیم حذف کنیم. چنین روشی به «حذف سریع» معروف است. شرط حذف سریع داشتن یکی از موارد زیر است:
- خرابکاری یا هرزنگاری باشد یا اطلاعات غیر مفیدی باشد که بخشی از کتاب محسوب نشود
- اگر یک صفحه کاربری باشد که کاربر خودش درخواست حذف آن را داده است
- صفحه کاربری یک خرابکار که برای همیشه حساب کاربری‌اش بسته شده است
- اگر صفحه فقط گزارشی از یک صفحه دیگر باشد که قببلا حذف شده است
- اگر صفحه بخشی از یک کتاب باشد و نویسندگان آن کتاب برای حذف آن صفحه موافقت کرده باشند
- اگر صفحه در نبح نامزد شده است و کاربران برای حذف آن اجماع کرده‌اند
نامزد کردن برای حذف ویرایش
وقتی صفحهای را برای حذف نامزد می‌کنید در بالای آن الگوی {{نبح}} قرار دهید و سپس در نظرخواهی برای حذف با ذکر دلیل آن صفحه را برای حذف نامزد کنید. پس از اینکه جامعه بحث کند و به اجماع برسد (یا نرسد) رای‌گیری بسته خواهد شد. بدین ترتیب بحث به پایان می‌رسد و نتیجه آن مشخص می‌شود.
اضافه کردن درخواست جدید به صفحات نامزدشده برای حذف ویرایش
در صفحه پیشنهادهای حذف، نام کتاب یا صفحهای را که می‌خواهید درخواست حذفش را بدهید با یک پیوند (مثل [[نام صفحه]]) تایپ کنید؛ سپس دلیل‌تان را برای این درخواست مشخص کنید. دلیلی که می‌نویسید باید مشخص کند به چه دلیل صفحه نامزد شده با معیارهای سرشناسی مطابقت ندارد. در انتهای درخواست‌تان با چهار مدک (~~~~) امضا کنید.
دلایل موجه برای نامزد کردن برای حذف ویرایش
صفحه «پیشنهادهای حذف» در واقع یک همه‌پرسی نیست که فقط رأی بدهید فلان صفحه حذف شود یا بماند بلکه باید دلیل موجه برای حذف بگویید. بحث‌ها آنقدر ادامه پیدا می‌کند تا جامعه به یک اجماعی برسند که با صفحه نامزد شده چه باید بکنند.
دیدن صفحات حذف شده ویرایش
وقتی صفحهای حذف شد دیگر برای کاربران قابل روئت نیست و در مشارکت‌های کاربری که در آن ویرایش کرده است دیده نمی‌شود. تنها مدیران می‌توانند صفحات حذف شده را ببینند. به طور کلی اطلاعات صفحات حذف شده برای عموم دیگر به نمایش در نمی‌آید مگر اینکه برای احیای آن درخواست دهید و صفحه درخواستی اطلاعات حساس یا نامناسب نداشته باشد. مدیران باید در هنگام احیای صفحات حذف شده بسیار محتاطانه عمل کنند.
احیای صفحات حذف شده ویرایش
اگرچه فرآیند احیا به اندازه درخواست حذف صفحه رواج ندارد ولی فرآیندی است که برای صفحاتی که اشتباها حذف شده باشند به کار می‌رود یا در شرایطی که اعضای جامعه به احیای صفحه رای بدهند. درخواست‌ها باید در درخواست برای احیا نوشته شود و اگر جامعه به اجماع رسید، مدیر می‌تواند آن صفحه را احیا کند.
در بسیاری از مواقع یک مدیر می‌تواند صفحه را موقتا احیا کند تا کاربر اطلاعات مفید را از آن بردارد؛ انجام این کار به تصمیم مدیر بستگی دارد که آیا این کار را انجام بدهد یا نه. برای حذف صفحهای که موقتا احیا شده بوده است، می‌توان آن را حذف سریع نمود.
درون‌ریزی (انتقال) ویرایش
گاهی پروژه‌های برادر به کمک ویکیکتاب می‌آیند و یک صفحه از آنها به ویکیکتاب درون‌ریزی می‌شود و ممکن است با یک کتاب در ویکیکتاب ادغام شود. این کار بهتر از یک کپی و پیست ساده است زیرا با این کار تاریخچه صفحه هم منتقل خواهد شد. حفظ تاریخچه صفحه ازنظر کپی‌رایت GFDL دارای اهمیت است.
درخواست برای درون‌ریزی ویرایش
فقط مدیران و کاربران دارای دسترسی درون‌ریزی می‌توانند درون‌ریزی صفحات را انجام دهند. سایر کاربران باید از این افراد درخواست کنند.
استفاده از اطلاعات درون‌ریزی شده به صورت یک کتاب جدید یا فصل جدید از کتاب ویرایش
صفحهای که درون‌ریزی می‌شود به نام فضای نام تراویکی انتقال می‌یابد و سپس به نام جدیدی که برای کتاب انتخاب می‌کنید انتقال می‌یابد.
ترکیب کردن اطلاعات درون‌ریزی شده با فصلی که از قبل موجود است ویرایش
ممکن است بخواهید صفحهای را که درون‌ریزی کرده‌اید با فصلی از یکی از کتابهای موجود ادغام کنید.
مبارزه با خرابکاری
هرزنگاری وقتی است که گروه‌های بیرونی سعی بر این دارند که از ویکیکتاب به عنوان ابزاری برای تبلیغات استفاده کنند. هرزنگاران اغلب از نرم‌افزار استفاده می‌کنند و پیوند وبگاههای تجاری خودشان را در صفحات مختلف ویکیکتاب قرار می‌دهند.
خرابکاران انگیزه مالی ندارند. آنها با افرودن محتوا و صفحات نامناسب این پروژه را خراب می‌کنند.
انواع خرابکاری‌ها ویرایش
تا کنون خرابکاری‌ها در انواع مختلفی در ویکیکتاب اتفاق افتاده است. بعضی انواع خرابکاری از دید ابزارهای فنی مخفی مانده‌اند. بعضی انواع خرابکاری با گذشت زمان از رواج‌شان کاسته شده است. بعضی از انواع خرابکاری گذری هستند. نسبت به گذشته هم اکنون خرابکاری‌ها در ویکیکتاب بسیار کاهش یافته‌اند. با این حال این مشکلی است که هرگز از بین نخواهد رفت و مدیران و گشت‌زبان همیشه بایستی مراقب باشند.
خرابکاری‌های بی‌ادبی
در این نوع خرابکاری، یک ویرایشگر نابالغ درباره سایر افرادی که از دنیای آفلاین می‌شناسند مطالب نامربوطی را درج می‌کنند. اغلب پیش خودشان این کار را سهل می‌انگارند که دشنام‌های خودشان را نسبت به یک شخص در یک صفحه «رسمی» بنویسند.
خرابکاری تصاویر
این خرابکاری وقتی است که عکسی مستهجن یا نامناسب وارد ویکیکتاب شود یا از عکس‌های ناجور قبلی برای صفحات ویکیکتاب استفاده شود. اگرچه این نوع خرابکاری بسیار شایع است ولی به یمن ابزارهای کارآمد دست خرابکاران کوتاه شده است.
خرابکاری انتقال صفحه
ممکن است کسانی اقدام به انتقال صفحات به عنوانی نامناسب کنند. در صورت مشاهده چنین خرابکاری‌هایی بایستی آنها را واگردانی نمایید.
خرابکاری حمله به شخص
این نوع خرابکاری به معنی حمله به یکی از کاربران ویکیکتاب است که خود می‌تواند شامل خرابکاری تصاویر، خرابکاری انتقال صفحه، الخ باشد.
خرابکاری «آیا این واقعی است؟»
خرابکاری خالی کردن صفحه
این خرابکاری وقتی است که کاربر بخشی یا کل صفحه را حذف کند.
خرابکاری خلاصه ویرایش
نگهبانی در برابر خرابکاری‌ها ویرایش
ویکی‌بان‌ها تغییرات اخیر را بررسی می‌کنند و تلاش‌شان در جهت یافتن خرابکاری‌ها است. عده‌ای دیگر از کاربران نیز از طریق IRC بر خرابکاری‌ها نظارت می‌کنند.
مبارزه با خرابکاری ویرایش
در صورتی که خرابکاری‌ها با واگردانی درست نشود باید کاربر(ان) خرابکار را بست.
قطع دسترسی (بستن) ویرایش
بستن (بندایش) یک سلاح ضروری برای مبارزه با خرابکار است. با این حال به هیچ عنوان نباید کاربری را که خرابکاری نکرده است بست. قطع دسترسی (بستن) کاربران می‌تواند در روحیه آنها اثر مخرب بگذارد. به همین دلیل جز در موارد مشهود کاربر را قطع دسترسی نکنید.
مدت زمان بستن ویرایش
مدیر است که دربارع مدت زمان بستن کاربر خاطی تصمیم می‌گیرد.
مدیریت پیشرفته
در این صفحه به مباحث تخصصی مدیریت ویکیکتاب پرداخته می‌شود. بعضی از این موضوعات برای مدیران و بعضی برای دیوانسالاران است.
ادغام تاریخچه ویرایش
در حال حاضر مدیا ویکی ابزاری برای ادغام تاریخچه ندارد. بنابراین فعلا مدیران بایستی این کار را انجام دهند.
تغییر دادن نام کاربران ویرایش
تغییر نام کاربران توسط دیوانسالاران انجام می‌گیرد.